Barnaul’a veda ederken

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

20 Eylül 2017, 11:16

Altay Türkçesi ile Kurtlar nehri anlamına gelen Barnaul’a 17 Eylül 2017 pazar günü, güneşli bir havada gelmiştik. O güzel şehir, bizi hoş karşılamıştı.

Bugün hem biz hüzünlüyüz, hem de Barnaul şehri hava soğuk hüznümüze ortak oluyor adını Sibirya Türk hanlığından alan. Sibirya otelde son hazırlıklarımızı tamamladık. Gorno Altay'a gitmek üzere yola çıktık.

Aklımız ve gönlümüz Barnaul’da kaldı. Elveda en kadim Türk yurdu Altay Kray’ın başkenti Barnaul. O güzel insanları camisi, Müzesi, Obi nehri, seyir tepesi, tarih ahşap evleri geride bırakarak, ünlü Katun ırmağı boylarındaki kadim Türk yurtlarını takip ederek, Altay Özerk Cumhuriyetinin başkenti Gormo Altay'a doğru yol aldık. Tarih, kültür araştırmacılarını, akademisyenleri, tarihçi gazeteci, belgeselcileri ve tüm arkadaşlarımı Hun İmparatorluğu’na ev sahipliği yapan Altaylara davet ediyorum…Elveda Barnaul, elveda Obi nehri…Elveda…

AVRASYA'NIN KALBİ ALTAYLARA YOLCULUK

Ruslar, Altayları iki özerk cumhuriyete bölmüşler. Kenar Altay olarak adlandırılan Altay Kray’dan, Dağlık Altay olarak adlandırılan Altaylara gitmek üzere yollardayız…

Obi ırmağını takip ediyoruz, köyler, Ovalar geçiyoruz. Her yer düz ova ve göllerle kaplı. Altay Cumhuriyeti büyük bir kitabe ve dağı sembole eden anıt ve gezginci heykeli ile ayrılmış.

Yolumuz Rusların Kati dediği, Altay Türklerinin kadun dediği ırmakla buluşuyor.

Bu ırmağın kenarına Tataristan devleti tarafından muhteşem bir anıt yapılmış. Anıtda bir çok dilde kitabe var. Türkçe kitabede

Anıtın “Kadim Türk boyları bu Bölgeden dağıldınız. Gelenek ve birliğinizi koruyun “yazısı yer alıyor…

Avrasya'nın kalbi adı verilen anıtda belgesel çekerek tarihe not düşüyoruz

Büyük bir çadırı andıran anıt, Altay Türklerinin kutsal kabul ettiği kadın nehri kenarında yer alıyor. Kadın nehrinin muhteşem manzarasını seyrederek Altaylara yolculuğumuz devam ediyor.

ALTAY TÜRKLERİNİN TARİHİ

Altay, adını Türkçe–Moğolca bir kelime olan ve altın anlamına gelen ‘Altan’ kelimesinden alır. Altay Türkleri de çeşitli diğer Türk toplulukları gibi altı Türk halkları karmasından meydana gelmiştir.

Altay Türkleri, zamanla Kuzey Altay ve Güney Altay Türkleri diye iki büyük gruba ayrılırlar. 1959’dan beri bölgede yaşayan bütün kabileler Rusya Cumhuriyeti Altay eyaletine bağlı olan Dağlık Altay Muhtar Cumhuriyeti’nde yaşamaktadırlar. Altay Türkleri yerleştikleri coğrafi bölgenin ismiyle anılan birçok farklı kabileler olarak da isimlendirilmişlerdir. Oyrot ya da Altaylar Rusların 18. Yüzyılda Çungarya’yı kuşatmasıyla Rus hakimiyetine girmişlerdir. 19. Yüzyıl boyunca devam eden Rus hakimiyeti altında toprakları ellerinden alınarak, çalıştırılarak, sömürgeye maruz kalmışladır. 1 Haziran 1922’de Rusya Cumhuriyeti’ne bağlı Oyrot Muhtar vilayeti kuruldu ve yerli türk kabileleri olan Altaylara Oyrot denmeye başlandı. 1948’de ismi Dağlık Altay olarak değiştirilen muhtar vilayet halkına yeniden Altaylar adı verildi. Bugün bölge üzerinde yaşayan tüm Türk toplulukları Altay ismi altında Rusya Cumhuriyeti’nin Altay eyaletine bağlı olan Dağlık Altay muhtar vilayetinde yaşamaktadırlar. Altay muhtar vilayetinin başkenti Gorno-Altaysk (Dağlık Altay)’dır. Türk topluluklarından olan Altay Türkü’nün anavatanı Türk dil birliğinin ise kaynağı sayılan Altaylar ana dilini Altay dili olarak kullanmaktadırlar. 1948 yılına kadar bu dile ‘Oyrat Dili’de denmiştir. Bu dil Türk dillerinin Kırgız-Kıpçak grubuna aittir. Şiveleri kendi arasında iki gruba ayrılır. Birincisine Tuba, Kumandin, Çelkan şiveleri, ikincisine ise Altay Telent şiveleri denir. Altay Kiji’ler:

Araştırmalara göre, Altay bölgesi Türklerin ana yurdu olarak kabul edilmekte ve bugünkü Dağlık Altay Cumhuriyeti’nin Eski Türk Kağanlığının hâkimiyeti altında olan bölgelerden biri olduğu belirtilmektedir. Türklerin en eski tarihî buluntularından sayılan Pazırık Kurganları ve bazı Göktürk yazılı Bengütaşları da Altay Özerk Cumhuriyeti’nin sınırları içinde yer almaktadır. Dağlık Altay bölgesi sadece Türklüğün değil insanlığın da yaşadığı en eski yerleşim bölgelerinden biridir.