OHAL Sürecinde Türkiye
İsmail Kahraman Makale
15 Temmuz Hain Darbe Girişimi sonrası hayata geçen ve 2 yıl boyunca uygulanan OHAL dün resmen sona erdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan seçim öncesi yaptığı açıklama da gerekli düzenlemelerin yapılarak OHAL’in uzatılmayacağını ifade etmişti. Dün akşam saat 18.00 itibariyle Türkiye’de bir dönem daha geride kaldı.
15 Temmuz gibi ihanet gecesini Türkiye’de OHAL süreci gerekliydi. Devletin içinde ki terör uzantılarının temizlenebilmesi için devlet kendine OHAL uygulamıştı. Bu süreçte 81 İlin Valisi OHAL Valisi olarak anılırken, çok sayıda kanun Hükmünde Kararname hayata geçirildi. Bu KHK’lar devletin yapısında önemli değişiklikler meydana getirirken, binlerce kişi FETÖ, PKK gibi çeşitli gerekçelilerle memuriyetten uzaklaştırıldı. Bir çok Kurum ve kuruluşun yapıları, görevleri başta aşağı değişti desek doğrudur.
Geçmiş yıllarda OHAL kelimesi insanlarda ürpertiye yol açıyordu. Gerek 12 Eylül sonrası, gerek 90’lı yıllarda uygulanan ve keyfiyete yol açan OHAL süreçlerinde Türkiye çok şey kaybetti. İlk kez 15 Temmuz sonrası devlet kendine OHAL uygularken, bu süre. Kamuoyunda çokça tartışıldı. İktidar kanadı OHAL’in gerekliliğine vurgu yaparken, muhalefet ise haksız yere memuriyetten atılmaların, gözaltıların yapıldığını ileri sürdü. Türkiye gerçekten bu süreci tartışmalar içerisinde yaşadı. 3 aylığına ilan edilen OHAL çeşitli defalarda 3 aylık periyotlarla uzatıldı ve 2 yıla uzadı.
OHAL SÜRECİNDE NELER YAŞANDI
İki yıllık süreçte 127 bin kişi kamudan ihraç edildi. Yüzlerce kanunda önemli değişiklikler yapıldı. 34 kanun hükmünde kararname yayımlandı. Kamudan 127 bin kişi ihraç edildi. Bin 431 dernek kapatıldı. Yüzlerce kanunda değişiklik yapıldı.
7 KEZ UZATILDI
20 Temmuz 2016'da ilan edilen OHAL, 7 kez uzatıldı. KHK'lar ile en köklü değişiklik, Türk Silahlı Kuvvetleri'nde yaşandı. Harp akademeleri ve askeri liseler kapatıldı. Milli Savunma Üniversitesi kuruldu. Askeri hastaneler Sağlık Bakanlığı'na devredildi. Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlıkları da İçişleri Bakanlığı'na bağlandı.
OHAL kapsamında, gözaltı süresi ilk olarak 30 güne çıkarıldı. Bundan 6 ay sonra ise, bu süre 7 güne düşürüldü. Terör bağlantısı olan belediyelere kayyum atanmasının yolu açıldı. O yetkiyle 94 belediyeye kayyum atandı. Denetimli serbestlik süresi bir yıldan 2 yıla çıkartıldı. On binlerce hükümlünün erken tahliyesinin önü açıldı.
OHAL süresince, kapatılan kurum ve vakıfların mallarınını hazineye devrinin önü açıldı. TMSF'ye de terörle ilişkisi tespit edilen şirketlere kayyum atama yetkisi tanındı.
Darbe girişimine karşı mücadele eden, terör olaylarının etkisiz kılınmasına destek olan sivillere yargı muafiyeti sağlandı. Resmi Gazete'den yapılan "dön" ilanına rağmen 3 ay içinde yurda dönmeyen Türk vatandaşlarının, vatandaşlıktan çıkarılabilmesinin yolu açıldı.
KHK'lar ile günlük hayatı ilgilendiren önemli düzenlemeler de yapıldı. Taşeron işçilerin kadroya alınmasının önü açıldı. Yolcu ve eşya taşımacılığında yılın belli dönemlerinde kış lastiği zorunlu hale getirildi. Evlilik programları kaldırıldı. Terör tutuklularına tek tip kıyafet uygalamasının da önü açıldı. Ancak düzenleme hayata geçirilmedi. Günübirlik kiralanan evlere anında kolluk kuvvetlerine bildirim zorunluluğu da getirildi.
İhraç kararnameleri dahil olmak üzere tüm KHK'lar, Meclis'te de görüşülerek kanunlaştırıldı. Bu nedenle OHAL'in sona ermesi, OHAL kapsamında çıkarılan KHKk'lar ile hayata geçirilen düzenlemeleri geçersiz kılmayacak.
YENİ DÖNEMDE VALİLERİ BEKLEYEN SÜREÇ
Yeni dönemde Valileri çok önemli bir süreç bekliyor. OHAL’in sona ermesinin ardından Valilere verilen yeni yetkiler devlet mekanizmasında yeni işleyiş ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin uygulanışını yansıtacak. OHAL sonrası için yeni düzenlemede şu konular yer alıyor:
Yeni düzenlemeyle ilgili dikkat çeken maddeler şu şekilde;
-Valiye şüpheli gördüğü kişiyi 15 gün şehirden atma yetkisi.
-Valiye toplantı ve gösterileri engelleme yetkisi.
-Generaller dahil tüm askeri personele karargaha girişte detektörden geçme şartı.
-Eğer detektör sinyal verirse üst arama şartı.
-Komutanlara karargahta erbaş ve erlerin özel eşyalarını arama hakkı.
-Kamuya açık alanlarda 24.00’ten sonra toplantıların yasaklanması.
-Hava karardıktan sonra valiye toplantı yasaklama hakkı.
9-Bakanlar ve cumhurbaşkanı yardımcısı ancak cumhurbaşkanının izniyle soruşturulabilecek. Vekillere soruşturma iznini meclis başkanı, generallere, genelkurmay başkanı, bakan yardımcılarına bakanlar, valilere içişleri bakanı izin verecek. Yüksek yargı erkanın hakkında ise soruşturma iznini özel kanunlara göre yetkili kurullar verecek.
-Savcının izninin alınmadığı acil durumlarda kolluk güçlerine askeri karargahlarda arama yetkisi verildi.
-Kamudan atılanlar, eski görevlerine dönemeyecek.
-KHK ile ya da yeni getirilen yasa ile kamudan ihraç edilenler, komisyon kararıyla tekrar kamuya alınan kişiler, eski görevlerine atanmayacak. Asker ve polisler kamudan ihraç edildikten sonra geri alınsalar bile kilit görevlere atanmayacak, araştırma bölümlerine verilecekler.