Valimiz ve Büyükşehir Belediye başkanımızın dikkatine!

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

24 Ocak 2017, 09:34

Hafta sonu SEKA Kağıt müzesini gezdim. Gerçekten iyi düzenlenmiş güzel bir müze. Kocaeli’nin buna büyük ihtiyacı vardı. Kağıdın ilk bulunduğu Çin’den işe başlanmış, kağıdın dünyaya yayılışını, Türkiye’de ilk kullanıldığı dönem ve İzmit Seka Kağıt fabrikasının 1934’de kuruluş hikayesi anlatılmış.

Seka Kağıt Müzesini gezerken 32 yıl önceki SEKA Kağıt fabrikası gözümün önüne geldi. Gebze Gazetesi’ni ilk kurduğumuz yıllar. Gazete kağıdı zor temin ediliyor. Seka’dan kağıt alabilmek için Valilik aracılığıyla Seka’ya yazı yazdırıp kağıt tahsisi alıyor ve önce parayı yatırıp daha sonra gelip kağıtlarımızı alıyorduk. Piyasaya göre oldukça ucuzdu. Sıraya girip kağıt satın aldığı o binalar artık müze olmuş.

SEKA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İZMİT’TEN YÜRÜTÜLÜYORDU

Türkiye’nin bir çok bölgesinde kağıt fabrikaları vardı. Bu fabrikaların tümümü İzmit’te ki Genel müdürlük tarafından yönetiliyordu. O genel Müdürler içerisinde Sebahattin Yalımpala ve Aziz Gümüş’ün benim yanımda ayrı bir yeri var. Onları da ziyaret ederek kendileriyle söyleşiler yapıyorduk. 30 yıl önce Seka Kağıt fabrikaları dünyanın 100 önemli fabrikası arasında yer alıyordu. Ancak ne oduysa oldu, Seka kâğıt fabrikasında grevler başladı. Dünya sanayinde ki kağıt teknolojisinin gelişmesine Seka ayak uyduramadı, grevler ve teknolojiye yenik düşerek zarar etmeye başladı. Seka’nın yavaş yavaş batmasına o dönemin siyasileri de çanak tuttu. Seka, yok oldu. Ardından AK Parti iktidara geldiğinde Seka’nın kapatılarak yerinin Park haline getirilmesine karar verildi. Seka Personeli de tümüyle Kocaeli Büyükşehir belediyesine devredildi. Bugün fabrikanın belli bir bölümünde kağıt ve Bilim müzesi faaliyet gösteriyor. Bir kısmında film stüdyoları bulunmakta. Buradan bir önceki dönem Bilim, Teknoloji ve Sanayi Bakanımız Sayın Fikri Işık, Kocaeli Valimiz Sayın Hasan Basri Güzeloğlu ve Büyükşehir Belediye Başkanı İbrahim Karaosmanoğlu’na bir öneride bulunmak istiyorum. Türkiye’de bugün bir bilim, teknoloji ve Sanayi müzesi yok. Seka arazisi çok geniş bir bölge. Buraya Türkiye Bilim, Teknoloji ve Sanayi müzesi kurulması için çalışmalar yapılmalı, Bitinya döneminden Selçuklu’ya, Selçuklu’dan Osmanlı’ya, Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyetine Sanayinin kalbi olan sanayi kuruluşlarının bulunduğu Kocaeli ‘ye böyle bir müze kazandırılmalı. Seka kağıt fabrikasıyla ilgili daha önce yaptığım araştırmalardan bir bölümü sizlerle paylaşıyorum.

SANAYİ TARİHİNDE SEKA KÂĞIT FABRİKASI

Cumhuriyet Tarihi’nin ilk yerli kâğıt fabrikası olan İzmit SEKA, 1934 yılında kurulur. Türk basınına uzun yıllar kâğıt üreten SEKA’nın 1934 yılından 2004 yılına kadar uzanan 70 yıllık öyküsü Türk basın tarihinde Kocaeli’nin basın hayatımıza sunmuş olduğu katkıyı da ortaya koymaktadır.

Genç Cumhuriyet’in yeni fabrikalarının peş peşe açıldığı yıllarda açılır İzmit Kâğıt Fabrikası. Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi ile Cumhuriyet’in ilk yıllarında ülkemizde kullanılan kâğıtlar, ithal edilen ve yurdumuzda işlenen kâğıtlardı. Fransa’da Grenoble Üniversitesi Fransız Kâğıt Mühendisliği Okulu’ndan mezun olan genç bir mühendis yurda döndükten sonra, ülkemizde kâğıt sanayiinin kurulması için, sabırla bu idealini gerçekleştirmek için çalışır. İsmi Cumhuriyet tarihine yazılacak olan bu genç mühendis Mehmet Ali Kağıtçı’ydı. Genç girişimci Ali Kağıtçı’nın uzun süren ikna çabaları sonuç verir ve nihayet yerli kâğıdı üretecek modern bir kâğıt fabrikasının kurulması yolunda 14 Ağustos 1934’te İzmit Sümerbank Selüloz ve Kâğıt Fabrikası’nın temeli Başbakan İsmet İnönü tarafından atılır. Fabrikanın tesisi için kuruluş hazırlıkları, bizzat daha sonra fabrikanın müdürü olacak olan Mehmet Ali Kâğıtçı tarafından yürütülür. Dönemin İktisat Bakanı Celal Bayar’da 6 Kasım 1936’da İzmit Kâğıt Fabrikası’nı törenle açar.

Ve ilk üretilen kâğıdımız… 1930’lu yılların Türkiye’sinde ekonomik koşulların güçlüğüne, olanakların kısıtlılığına rağmen başarılan bu üretim, gerek İzmit’te gerekse de bütün yurtta büyük bir sevince neden olur.

18 Nisan 1936 Cumartesi günü, ilk Türk kâğıdına kavuşmuştuk. Mütevazı bir tören yapılmıştı. Herkeste bir heyecan vardı. Kâğıt hamurları keçelerin üzerinden su halinde geçerken, bu sulu madde nasıl kâğıt olacak diye merak içindeydi. Beyaz beyaz, çarşaf çarşaf kâğıtlar bobinlere sarılırken o buhar dumanının içinde gözlerde sevinç yaşları vardı.

Gazetelerde İzmit’te üretilen bu ilk yerli kâğıt üzerine haberler yayınlanır, köşe yazarları köşelerini bu müjdeli habere ayırır. Atatürk’ün İzmit Kâğıt Fabrikası’nda üretilen yerli kâğıtta basılan 19 Mayıs 1936 tarihli Ulus gazetesinin bayram ekini incelediğinde söylediği “Medeniyet hamuru...” sözü, İzmit Kâğıt Fabrikası’nın bunca yıllık tarihinin belki de özetiydi.

21 Nisan 1936 tarihli Cumhuriyet gazetesinde yayınlanan ‘Kâğıt’ başlıklı makalesinde yazar Peyami Safa’da şunları söylüyordu:

“İzmit Kâğıt Fabrikası iki gün evvel yerli kâğıdı çıkardı. Ekmeksiz yaşaması mümkün olduğu halde kâğıtsız yaşama imkânı olmayan meslek için, yani mesleğimiz için 18 Nisan bir kâğıt bayramı günü sayılmaya değer. Kâğıt bizim her şeyimizdir. Bütün bilgimizi onunla aldık, gene onunla veriyoruz. Kâğıdın aziz delaleti olmasaydı ne öğrenebilir ne de öğretebilirdik; ne haber alabilir ne verebilirdik. Kâğıt medeniyetin derisidir, İzmit Kâğıt Fabrikası’nda yeni Türk kültürünün nesci dokunuyor.”

1980'li yıllarda dünyanın ilk 100 kâğıt fabrikası arasında gösterilen SEKA, birçok nedenden ötürü 2000'li yılların başında kapatılır ve sahip olduğu arazi Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’ne devredilir. Büyükşehir Belediyesi ise Türkiye'nin en büyük eğlence ve dinlence alanlarından birini buraya kurarak kente kazandırır.

Eski adıyla Sümerbank Selüloz Sanayi Müessesesi SEKA’nın matbaa amiri Şefik Ergürbüz tarafından kaleme alınan ve Türkiye’de ilk “Matbaacılık Lügatı” olarak tarihe geçen kitap ise 1944 yılında İzmit’in ilk özel Türk matbaası olan Ahmet Fevzi matbaasında basılır. Bundan tam 3 yıl sonra 1947 senesinde yine Şefik Ergürbüz imzalı “Matbaacılık Tarihi” adlı kitap basın hayatımıza kazandırılır. ( Kaynak: Gebze gazetesi ve www.gebzegazetesi.com ve İlim Kültür Tarih Araştırmaları Merkezi Kütüphanesi ve Arşivindeki bilgi ve belgelerden derlenmiştir)