İsmail Kahraman - Gebze’de vakıf kültürü ve Çoban Mustafa paşa
Osmanlı’dan Cumhuriyete Gebze’nin kentleşme sürecine baktığımızda Gebze’de kurulan vakıfların bölgeye çok büyük katkısı olduğunu görüyoruz. Osmanlı arşiv belgeleri incelendiğinde Gebze bölgesi adeta bir vakıf şehri. Bir çok vakfın Gebze’de hayır hizmeti yaptığını Gebze’nin bugünlere gelmesinde önemli rol olduğu ortaya çıkmakta.
Vakıflar Genel müdürlüğünün bilgi ve belgelerine göre, Osmanlı döneminde merkezi Gebze’de olan ve birçok mal varlığı bulunan Osmanlı vakıf sayısının 10 olduğu başta yerlerde kurulduğu halde Gebze’de mal varlığı olan vakıf sayısı ise 9 olduğu görülmekte. Bilgi ve belgesi bulunamayan çok sayıda vakfın Gebze belgesinde mal varlığı olduğu bilinmekte.
Toplam 19 vakfın Gebze’de faaliyet gösterdiği bunlar içerisinde Çoban Mustafa Paşa vakfının çok ayrı yeri olduğu tarihi belgelerde ortaya çıkmaktadır. Bugüne kadar hak ettiği değer verilmese de Çoban Mustafa paşa Osmanlı döneminde 4 padişah ile çalışmış mal ve mülkünü kurduğu vakıflar aracılığıyla insanlığın hizmetine tahsis etmiştir.
Tam anlamı ile bir vakıf adamı olan Çoban Mustafa Paşa’nın Gebze bölgesindeki külliyesi ve vakıf malları 500 yıldan beri insanlığa hizmet vermektedir. Mustafa Paşa’nın sadece Gebze bölgesinde değil, başta İstanbul olmak üzere, Eskişehir il merkezindeki Kurşunlu Camii ve külliyesi, Gebze’deki Mustafa paşa külliyesinin adeta bir kopyası konumundadır. Edirne bölgesi, o günkü Bulgaristan’ın Sivringirat şehri (Cisri Mustafapaşa- Köprüsü ) Filibe, Silistre gibi Bulgaristan da bir çok yerde vakıf malının olduğu bilinmekte. Makedonya’nın başkenti Üsküp de de adına yapılan Mustafa paşa Camii ve Makedonya’nın bir ok bölgesinde vakıf mallarının olunduğu tarihi belgeseller ile ortaya çıkmaktadır. Rodos’un fethini gerçekleştiren Mustafa Paşa’nın Rodos’da da çok kıymetli vakıf mallarının olduğu bilinmekte.
Bu kadar önemli bir kişiliğe sahip kurduğu vakıf ve hayır hizmetleri ile 500 yıldan beri insanlığa hizmet eden ve gönüllerde yaşayan Çoban Mustafa Paşa’nın hayatı eserleri ve yaptığı hizmetler ile ilgili yeteri kadar araştırma yapılmaması hayatı hakkında doğru dürüst bir bilginin olmaması, Gebze kültürü adına büyük bir eksiklik. Mustafa paşa ile ilgili ciddi çalışmalar yapılmalı, uluslararası Çoban Mustafa paşa ve vakıf hizmetleri adı ile bir sempozyum organize edilmeli, Mustafa Paşa’nın feth ettiği vakıf hizmetlerinin olduğu tarihi eserler tek tek ortaya çıkartılarak, Çoban Mustafa Paşa’ya vefa borcu ödenmelidir.
Başta Türkiye olmak üzere, Osmanlı coğrafyasının birçok yerinde Mekke’yi mükerreme Medine’yi münevvere ve Kudüs’ü şerif te bile vakıf eserleri olan Çoban Mustafa Paşa’nın kurduğu vakıflar ve vakıf eserleri tek tek tespit edilip ortaya çıkartılmalı. Bugünkü durumları görsel doküman haline getirilerek Mustafa Paşa’nın yaptığı eser ve hizmetler Gebze meydanında sergilenmelidir.
Çoban Mustafa paşa ile ilgili bugüne kadar çok önemli bilimsel araştırma yapan akademisyenlerin araştırmaları mutlaka derlenmelidir. Başta ünlü tarihçilerimizden Merhum İbrahim Hakkı Konyalı, Araştırmalı gazeteci merhum Refi Cavat Ulunay, Prof. Dr Semavi İyice gibi diğer araştırmacı, öğretim üyeleri ve bilim adamlarının yaptığı araştırmalar derlenerek bir araya getirilmelidir.
Mustafa paşa Külliyesinin yıkılıp yok olmasını önlemek için bizzat dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Merhum Başbakan Menderes’in talimatı ile Çoban Mustafa Paşa’da tamirat başlatıldı. Türkiye’nin ilk mimarlarından Merhum Cahide Tamer Hanım efendinin 1961 ile 1970 yılları arasında restorasyonu tamirat dönemindeki verileri ve fotoğrafları bir araya getirilmeli. Tamiratın nasıl yapıldığı bilgi ve belgeler ile derlenmelidir.
En önemlisi bizzat Çoban Mustafa paşa tarafından vakfedilen ve bugün bir çok eserin ortada olmadığı Çoban Mustafa paşa Kütüphanesindeki kitaplar ortaya çıkartılmalı. Türk İslam eserleri müzesindeki Çoban Mustafa paşa kütüphanesine ait kitapların birer kopyası çıkartılarak, tüm bilgi belge, kitap ve dokümanlar bugünkü Çoban Mustafa paşa Külliyesindeki Kütüphanede Çoban Mustafa paşa müzesi adı ile ziyaretçilerin bilgisine sunulmalıdır.
Gebze’nin kentleşmesinde çok büyük emeği olan başta Çoban Mustafa paşa vakfı olmak üzere Gebze’de kurulan 19 Osmanlı vakfı ile ilgili Gebze’nin yetiştirdiği Araştırmacı ve eğitimcilerden Medeniyet Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr Gülfettin Çelik tarafından 16-19 yüzyıl Gebze sosya ekonomik bir inceleme başladığı altında kitap haline getirilmiş, kitabın basımına merhum Gebze Belediye Başkanı Ahmet Penpegüllü destek sağlamış, Gebze Gazetesi tesislerinde basılan kitap bugün bir çok kütüphane ve eğitim kurumlarında bulunmakta. Söz konusu kitaptan Gebze bölgesindeki vakıflar ile ilgili Sayın Çelik’in yaptığı araştırmanın bir bölümünü sizlerle www.gebzegazetesi.com adresinde paylaşıyorum
GEBZE KAZASINDA KURULU VAKIFLAR
Yazan : Prof Dr. Gülfettin Çelik
(Öğretim Görevlisi ve Araştırmacı )
Osmanlı devlet yapısı içinde bazen bir nahiye bazen bir kaza merkezi olarak var olan Gebze kasabası gerek bu hususlardan ileri gelen, gerek önemli bir coğrafi yerde kurulu bulunmasından kaynaklanan sebepleri ile bazı kurumların mevcut olduğu bir yerleşim birimi olmuştur. Bu kurumlar, o düzeydeki bir yerleşim biriminde varolan idari ve adli kurumların dışında vakıf, zaviye, imaret ve kervansaraylardır. Asırlar boyunca varlığını ve işlevini devam ettiren bu kurumların Gebze'nin sosyal ve ekonomik hayatındaki yeri önemlidir.
Osmanlı sosyal ve ekonomik yapısında vakıfların büyük önemi vardır. Zira vakıflar bu tür ülke sathına yayılmış kurumlar olarak sosyal hayattaki önemli belirleyicilikleri yanında, iktisadi bakımdan da sistemin ayrılmaz bir parçası durumundaydılar.
Osmanlı Devleti mali sistemi merkez hazinesi tımar sistemi ve vakıflar üçlüsüne dayalı idi. İslam hukukuna göre vakıflar özel mülke konu olsalar da gördükleri fonksiyon itibariyle birer kamu kurumu niteliğindedirler. Bu bakımdan vakıflar aynı zamanda sosyal yapının da çok önemli bir belirleyicisi durumundaydılar.
Bunun önemli bir misali Gebze kazasında görülebilir. Gebze'nin, henüz fethedilip Osmanlı toprağı olduktan sonra sahip olduğu ilk kurumlardan birisi Sultan Orhan'ın vakfı olan topraklardır. Sultan Orhan'ın kurduğu bu vakfın Gebze'nin bir İslam şehri olmasında etkisi büyüktür. Yine benzer bir şekilde Gebze ikinci kez Çelebi Sultan Mehmet tarafından fethedilince Darıcı (Darıca) karyesi Sultan Mehmed'in Bursa'da kurduğu vakfına bağlanmıştır.Bu dönemde bizzat devlet erkanı tarafından kurulup geliştirilen vakıf müessesinin misalleri olarak Gebze'de Osmanlı dönemi boyunca çok sayıda vakıf kurulmuş veya bazı yerleşim yerleri başka beldelerdeki vakıflara gelir olarak ayrılmışlardır.
Gebze'de kaynaklardan elde edilen bilgilere göre Osmanlı döneminde şu vakıflar kurulmuştur.
GEBZE'DEKİ VAKIF MALLARINDA YAPILAN VURGUN VE TALANLAR VİCDANLARI SIZLATIYAR..
GEBZE'DEKİ 19 OSMANLI VAKFININ YÜZLERCE TRİLİYONLUK MALLLARI KİMLERDE?
* Vakıflar haftası dolayısı ile gazetemiz Gebze’deki vakıflarla ilgili önemli yazılar kaleme alıp yazmıştı. Gazetemizin haberleri ile ilgili çok önemli tarihi belgeleri bugün kamuoyuna açıklıyoruz. Gebze'de Osmanlı döneminde 19 vakıf kurulmuşu. Bu vakıfların Gebze dışın dada birçok mal varlığı bulunuyor. Asırlarca bir birinden güzel hizmetler üreten ve halka büyük hizmet veren Vakıf mallarındaki vurgun ve talanlara kurban gitmesi vicdanları sızlatıyor.
* Gazetemiz Gebzeli tarihçi ve araştırmacı Prof. Dr. Gülfettin Çelik'in Gebze'deki vakıf mallı ile ilgili yaptığı tarihi belgelere dayanan araştırmayı vakıflar haftası dolayısı ile gündeme getirip yetkililerin ilgisine sunuyoruz. Özellikle siyasiler, Belediye başkanları ve milletvekillerini konuya el koyarak bu kıymetli vakıf malları kimlerin eline geçtiği araştırılıp kamuoyuna açıklanmalı. Katrilyonluk mal varlığına sahip olan Gebze'deki vakıfların malları özel şahısların eline geçtiği için bugün bu vakıfların camii, külliye ve hamamları parasızlıktan çökmek üzere.
MERKEZİ GEBZE'DE OLAN 10 OSMANLI VAKFININ EN BÜYÜĞÜ..
GAZİ ÇOBAN MUSTAFA PAŞA İMARETİ VE VAKFİYESİ
1523 yılında Gazi Mustafa Paşa'nın kurduğu imaret bir cami, 16 hücreli bir medrese 13 hücreli bir hangah, 12 adet sofra hücresi olan 7 tabhane, 1,kervansaray, 2, ahur, 1 kiler, 1 mutfak, 1 yemek salonu, 1, fırın, 1 odun ambarı, 1 türbe ve 2 oda kütüphaneden müteşekkil önemli bir eserdir.İlk kuruluş döneminde Mustafa Paşa bu müştemiletan kütüphanesine 46 cilt tefsir 30 cilt hadis şehleri, 25 cilt usul ve furu'metin ve şehleri 17 cilt fetva. 47 cilt kelam ve saire olmak üzere 165 kitap vakfetmiştir. Ancak vakfın bütün mal varlığı bu kadar değildir. Vakıfın gerek buruda gerek devletin diğer bölgelerinde kendisine gelir alanı olan çok sayıda müştemilatı vardır. İlk dönemlerde Gebze'nin önemli kısmı bu vakfın arazidir. Gazi Mustafa Paşa, kurduğu vakfa gelir olsun diye birçok dükkan ve diğer akarı vakfetmiştir. Bunlar; Gebze’de bulunan 98 adet dükkan, bozhane, başhane ve bir aşçı dükkanı, Eskihisar köyünde beş fırın filibe'de (Bulgaristanda) değirmenler, Edirne'de bir handır. Ayrıca Domuzluca karyesini de satın alarak vakfa gelir olarak vakfetmiştir.
ÇOBANMUSTAFPAŞA VAKFININ MAL VARLIKLARI..
Vakfın mal varlığı gelir ve giderleri zaman içinde daha da artmış çeşitli bölgelerdeki han, hamam, dükkan gibi icareler ile çeşitli tımar arazilerinin bazı gelirleri vakfa bağlanmıştır. Ayrıca Haremeyn-i Şerifeyn evkafına bağlanan vakıf, bu vakfın gelirlerinden de istifade etme imkanı bulmuştur.
Gazi Mustafa Paşa Vakfının gelir ve gider alanları ile vakfa bağlı olan yerler (zaman içinde değişim göstermekle beraber) kayıtlardan çıkarılabildiği ölçüde tesbit edilebilir. 1811 yılı muhasebe kayıklarına göre vakfın bu tarihteki gelir getiren mal varlığı şunlardan ibarettir.
İstanbul'un çeşitli yerlerdeki dükkanlar ve bir han, Rumelihisar'nda mahzen ve dükkanlar, Edirne'de dükkanlar, Selanik'de dükkanlar ve bir han, Eskihisar Köyünde bir dalyan, Gebze'de dükkanlar( bu dükkanların bir kısmı Han-ı Kebir adı ile anılan handadırlar. Bir tanesi ise vakfa bitişik olan bir demirci dükkanıdır) ve bağlar, Karamürsel, Edirne, Rusçuk, Silistre, Selanik ve Gebze'de hamamlar, Eskihisar'da otlak ve kışlak gelirleri bostan gelirleri, mukataa, civar köylerden sağlanan öşür gelirleri ve kirada bulunan bekar evleridir.
1827 yılı muhasebe kayıtlarında bunların yanında farklı olarak vakfın gelir getiren mülkü içine Kapudan Mustafa Paşa Hanı Samatya'da bostan Burusa (Bursa)'da han ve hamamlar da görülmektedir,
ÇOBAN MUSTAFAŞA VAKFININ GİDERLERİ..
Vakfın giderleri Gebze'de vakıf bünyesinde mevcut olan imaret, kervansaray ve camiinin giderleri ile Eskişehir'de var olan Cami ve imaretinde vaki medresedeki talebeler ile ehl-i fukaraya, Edirne ve diğer bazı yerlerdeki giderlere ayrılan masraflardır. Bunlar, Eskişehir'de var olan cami ve imareti ile vakfın bizzat inşa ettiği medresesindeki fakirler ile talebelerin zahire giderleri, bunların fodulaları masrafları, Gebze'deki imaretin cami ve medresesinin görevlerine ödenen maaşlar bunların giyecek masrafları taleselerin giderleri, mutfak giderleri, vakfın geliri olarak toplanan zahirenin Asitane-i Saadet'e (İstanbul) nakli masrafları, camiinin kandil yağı ve mumu masrafları, tamir ihtiyacı olan vakfın mallarına ayrılan paralardan oluşturmaktadır.
Bu giderlere ayrılacak para yukarıda belirtilen mukataa ve kira gelirleri tımar arazilerinin vakıfça toplanan gelirleri yanında Haremeyn-i şerifeyn evkafından alınan gelirlerden sağlanmaktadır. Ancak Haremeyn-i şerifeyn Evkafına Gazi Mustafa Paşa Vakıfının da bazı ödemeleri olabilmektedir,
Vakıfın gelir ve giderleri dönemlere göre değişmektedir. Zaman içinde artan gelir ve giderlerdeki değişim aynı oranda olmamıştır. Özellikle Merkezi Hazine'de meydana gelen yüksek gider artışları üzerine vakıf gelirlerine de el konulması bini temin edici bir yöntem olarak bazı mükellefiyetlerin vakıflara yükletilmesi bu dengesizliğin en önemli nedenidir.
18. yüzyıl sonlarında merkez maliyesinde ortaya çıkan önemli gider artışları vakıfların gelir ve giderlerinde ve yükümlülüklerinde bazı değişimleri beraberinde getirmiştir. Merkez hazine giderlerinde görülen artışlara karşılık gelirlerde de aynı oranda bir artış olmaması vakıfların gelirlerine el uzatılması sonucu ortaya çıkarmıştır. Bunun yolu olarak da bazı kamu giderleri vakıflara yükseltilmiştir. Mustafa Paşa Vakfının da yaşadığı benzer bir durumdur. Vakıflar gelirlerinde dönem sonlarına doğru bir azalma olmasına rağmen giderler sürekli artmaktadır. Özellikle vakıfların gelir alan görevlilere ödenen yüksek tutarlar giderlerde önemli bir yekün tutmaktadır.
Vakfın Gebze ve Eskişehir'deki imaretinde, medrese ve camilerinde hizmetli bulunan duagüyan ve huddamın 1698 tarihindeki mevcut adedi 307'dir.
Bunların yıllık maaş giderleri ise 393.120 akçeye ulaşmaktadır. Giderlerin azaltılabilmesi gayesine matuf olarak bu tarihte 87 kişinin görevlerinin sona erdirilmesine karar verilmiştir.
MERKEZİ GEBZE'DE BULUNAN OSMANLI VAKIFLARI..
2.. AKÇAKOCAOĞLU İLYAS BEY VAKFI
Orhan Gazi'nin kumandanlarından Akçakoca'nın oğlu ve Gebze'ye ilk olarak atanan kadı olduğu rivayet edilen İlyas Bey Gebze'de bir zaviye, mescid ve mektep yaptırarak bunları vakfetmiştir. Vakfın 18. yüzyılda şeh Kavağı ve Kartal nahiyelerinde mezra arazisi mülk toprağındandır.
3 MEHTER SİNAN VAKFI
Gebze'de Mustafa Paşa mahallesindeki Mehter Sinan Mescidi vakfıdır.
4. DARICA'DA DERGAH-I MUALLA YENİÇERİLERİNİN PARA VAKFI
Dergah-ı Muallam Yeniçerilerinin kurduğu bir para vakfıdır. Kredi müessesesi vazifesi görerek, talibine para veren bir vakıftı.
5. SULTAN ORHAN VAKFI
Gebze fethedilince Sultan Orhan Gebze'de kendi kurduğu vakfın karyesi olan şems köyü ile Gebze şehir bölgesini değiştirmiş, burasını şehirliye temlik etmiştir. Bu arada kurulan Sultan Orhan Vakfına da çeşitli gelir kaynakları ayrılmıştır. Danişmend köyü bunlardan birisidir. Ayrıca Tonuzluca ve Tuzla karyerleri de bu vakfın karyerlerindendi.
Muhsabe kayıtlarına göre Gebze'de kurulu Sultan Orhan Vakfı 1700 yılında mukataa malları ve cizeye gelirlerinden toplam olarak 166.110 akçe geliri ve 166.410 akçe de gideri vardı. Bu meblağın dökümü Tablo 3'ten takip edilebilir.
Buna göre vakfın çeşitli yerlerde gelir getiren mukataası vardır. Ayrıca gayr-ı müslimlerden alınan cizeye gelirlerinin bir kısmı da vakfa gelir olarak bırakılmıştır. Giderlerin ise büyük bir kısmı camide görevli bulunan hizmetliler ile iman, vaiz, hatip vs. görevlilere ayrılmaktadır. Ayrıca camiinin masrafı olan balmumu, kandil yağı ve vakfa ait olan hububatın satılmak üzere maledilmesi için kiralanan gemilere ödenen navlun-ı şegine giderleri de önemli bir yekünü tutmaktadır. Bunun yanında vakfa yükletilen avaid türünden masraflar ve vakfın çeşitli tamirat giderleri gibi sabit giderler de vakfın tabii masraflarındandır. Bundan başka bir önceki mütevelli döneminde ortaya çıkan mukataa zararı da sözkonusu yıl giderleri içindedir.
6 KADI FAZLULLAH EFENDİ VAKFI
İlyas Bey'in damadı olduğu rivayet edilen Kadı Fazullah Efendi'nin kurduğu vakıftır. Çeşitli yerlerde mal varlığı vardır. Bunlar 16. yüzyılda çeşitli tarlalar, çok sayıda dükkanlar, bir bağ bahçe yeri, bostanlık, dolap kuyusu ve bir handırlar. Ayrıca 1742 tarihinde Pendik köyündeki bir han da bu vakfın gelirleri arasında idi. 1831 yılı muhasebe kayıtlarına göre vakfın gelir kalemleri Pendik ve Çengel köyleri mukataaları ve onlara bağlı yerlerden sağlanan iltizam gelirleri vakfa öşür veren yerlerden sağlanan gelirler (bu tarihte toplam 58 kile hurubat gelir olarak alınmıştır.) menzilhanede bulunan bir kahvehaneden bulunan bir hane ev kirası ve yine Gebze'deki Kutbeddin Vakfından iki senede bir mutad olarak alınan gelirlerden ibarettir.
Gelir ve giderler kalemlerinden elde edilen sonuca göre vakfın gelir ve gider alanları sınırlıdır ve giderler giderleri karşılamaktadır. Giderler zaviyedeki harcamalara ayrılan zahire giderlerinden ibarettir. Ayrıca zaviyeye yapılan yiyecek masraflarının bir kısmı öşürleri vakfa gelir olarak ayrılmış bulunan bazı köylerden ayni olarak alınan öşürden karşılanmaktadır. Ancak bunlar yetersiz kaldığından para karşılığı da erzak alınmaktadır.
7. KUTBETTİN ÇELEBİ VE SEYDİ ÇELEBİ BİN KEMALETTİN VAKFI
Kadı Fazlullah'ın torunlarından bulunan Kutbeddin ve Seydi Çelebi Gebze'de bir zaviye ve kütüphane yaptırarak buralarını vakfetmişlerdir. Bu kütüphanede birer cilt Bezzazi, Kuduri, Camiu-l Fusuleyn Sibah-ı Cevheri Muğrib, Kadı Han Molla Cami, Vikaye, iki cilt Hidaye kitapları mevcuttur. Ayrıca İznikmid'deki bir hamam ve bu vakıfça icara verilmek sureti ile işletilmekteydi.
8 KUTBEDDİN BİN İSMAİL BİN HOCA FAZULLAH VAKFI
Nehrike köyünde binası, fırın ve iskelesi olan bir değirmen, parlu köprüsü yakınında iki değirmen, Küçügen suyu üzerinde bir değirmeni bulunan bir vakıftı.
9. FENARİZADE VAKFI
Çotak Karyesi'nin gelirlerine malik olan bu vakıf bu karyenin öşr-ü bostan, öşr-ü kovan, rusum-ı raiyyet ve sair rusumları denetlemekteydi. Ayrıca vakıf 1836 yılında Gebze'ye merbut bulunan Cuma karyesinde (köyünde) toplam 24 tarlanın üçte birer hissesine Haremeyn-i şerifeyn Evkafı ile birlikte sahipti.
10. GEMİCİLER VAKFI
Sultan Orhan Marmara Denizi'nde gemiciliğin gelişmesi için Gemiciler karyesinin beş çiftliğini bu vakfın geliri olarak vermiştir. Ancak son dönemde bunlar harap bir durumda kaldıklarından daha farklı olarak işletilmektedirler
-----------
GEBZE'DE MAL VARLIĞI OLUP GEBZE DIŞINDA KURULAN VAKIFLAR'IN SAYISI 9
* Merkezi Gebze dışında İstanbul ve Bursa gibi yerlerde olmasına rağmen Gebze'de mal varlığı bulunan vakıfların sayısı 9 Bu vakıfların büyük bir kısmı bugün şahısların mülkiyetine geçmiş durumda. Gebze'de vakıf mallarının dökümü acilen çıkarıp envanter hazırlanması gerekiyor.
Yukarıda belirtilenlerin dışında Gebze kazası dışında kurulu olup burada mal varlığı bulunan vakıflar da vardır. Bu vakıflar da şunlardır.
1- Sultan Çelebi Mehmed'in Darıca Mukataası Vakfı: Darıca mukataası merkezi Bursa'da olan vakfın gelirlerindedi.
2- Bostani Ortası Vakfı: Dil iskelesini işletmekteydi
3- Hz. Eba Eyyüb'l-Ensari Vakfı: Hereke ve Kadıllı Karyeleri bu vatfın gelirlerindendi.
4- Bostancıbaşı Abdullah Vakfı: İstavroz karyesi reayasının vergileri bu vakfın gelirlerindendi.
5- Bursa'da kurulu Yıldırım Bayezid Vakfı: Tuzla Karyesi bu vakfın
6- Valide Sultan Camii Vakfı: Merdubanlı-yı Büzürg (Büyük Merdivenli) karyesi Vakfın gelirlerindendi.
7- Sultan Selim Han Camii şerifi Vakfı: Gebze'de iki karye bu vakfın gelirleri arasındadır.
8- şehzade Sultan Mehmet Vakfı: Maltepesi (nam-ı diğer Ören) bu Vakfın gelirlerindendir.
9- Sultan Ahmed Camii şerifi ve İmareti Vakfı: Sultan Ahmed'in İstanbul'da inşa ettirdiği cami-i şerif ve imaretine gelir sağlamak gayesi ile kurduğu vakıftır. Bu vakfın çeşitli gelirleri yanında İstanbul ve içlerinde Gebze kazası iskelelerinin de olduğu Marmara Denizi iskelelerinden mal alan, buraya mal getiren mütemekkin ve gayr-ı mütemekkin gayrı-ı müslim tüccarın rüsüm-ı masdariyeleri , kapdanlıkları bac ve kantariye rusumları da gelirlerindendir.
Osmanlı Vakıf sistemi gerek ekonomi gerek sosyal yapının birçok alanına nüfuz etmiştir. "Sosyal Gruplar ilişkisi " başlığı altında ele alınacağı gibi vakıf sistemi tımar sistemi içine de girmiş ve önemli miktarda mali kaynakları denetlemiştir. Mevcut vakıf köyleri ile varolan ilişkiler sadece para yönlü olmamıştır. Vakıf gerek camileri ve imaretleri ve gerek medreseleri ile de sosyal hayatın her yönünde etkili olmuştur.