Orada Garip Bir Şehir Var “Uzak”ta

Uğur Tatar

ugurtatar@yaani.com

21 Temmuz 2023, 12:34

Avustralyalı sanatçı Shaun Tan’ın imzasını taşıyan “The Arrival” ya da nam-ı diğer “Uzak”; farklı bir görselliğe sahip, garip olduğu kadar heyecan verici, kuşkusuz fazlasıyla etkileyici ve “sessiz” bir kitap. Ama bu özelliklerinin yanında, toplumsal bir sorunu, distopik bir dünyayı kullanarak, vurucu bir şekilde anlatan “eşsiz” bir çizgi roman…

Çocuk edebiyatı alanında en büyük ödül olarak kabul edilen ALMA ve HUGO Ödülü dâhil pek çok ödülü kariyerine sığdıran sanatçının, 2010 yılında kendi kitabından aynı isimle uyarladığı “The Lost Thing” (Kayıp Şey) kısa animasyonu ile Oscar’ı da kucakladığını hatırlatalım.

Bir Yere Ait Olmak ya da Olmamak

Genel olarak Shaun Tan'ın çizgi romanlarında “yalnızlık”, “yabancılaşma”, “ötekileştirme” ve “bir yere ait olma hissi” gibi olmazsa olmaz bazı temalar vardır. Bu vazgeçilmez temaları kullanarak hikâyeyi oluşturan sanatçı, çizdiği her sayfaya ve hatta her bir kareye inanılmaz derecede fazla detay sıkıştırmayı da başarır. Bu anlamda “Uzak”, sessiz bir film ya da en ufak detayına kadar çizilmiş ayrıntılı bir storyboard gibidir. Shaun Tan’ın bir başka alametifarikası ise eserlerinde cümlelere pek fazla ihtiyacı olmadığını, hatta “Uzak”ta olduğu gibi bazen hiç ihtiyacı olmadığını adeta soluk alan, unutulmaz çizimlerle bize çarpıcı bir şekilde ispatlamasıdır.

Hikâye, kötülüğün vücut bulmuş hali gibi gözüken dev ahtapot kollarının her yanı kapladığı bir şehirden para kazanmak ümidiyle ayrılan bir adamı merkeze alır. Bu isimsiz adam, kızını ve karısını ardında bırakarak hiç bilmediği bir şehre doğru yola çıkar. Buradaki insanlara, kültüre ve en önemlisi dile yabancı olan bu adam, şehrin sokaklarında önce yatacak bir yer, sonrada yiyecek bir şeyler bulmak için dolanıp durur. Son derece düzenli gözüken bu yer, New York’u andıran gökdelenleri, sürrealist dev heykelleri ve mekanik onlarca eşyası ile insanı rahatsız edecek cinsten kaotik bir düzene sahiptir. Steampunk geleneğini, sürrealist tasarımlarla harmanlayan Shaun Tan, gerçekten de ortaya hayran olunası bir şehir çıkartmıştır!

“Kayıp Şey”ler ve Ötekiler

Şehirde gözümüze çarpan onlarca garip yaratık, aslında bir Shaun Tan saplantısıdır. Neredeyse her kitabında karşımıza benzerleri çıkan bu garip zoomorfik yaratıklardan bahsederken “Kayıp Şey” isimli çizgi romanı hatırlamamız gerektiğine inanıyorum. “Kayıp Şey”e baktığımızda yalnızlık çeken başkarakterimizin garip bir varlıkla olan dostluğu dikkatimizi çekecektir. İşte “Uzak” çizgi romanında da kahramanımız yabancısı olduğu bu yerde, yalnızlığını odasında bulduğu bir hayvan ile paylaşır. Shaun Tan, “ötekileştirme” eleştirisini de genelde bu farklı dostluk hikâyeleri üzerinden yapar.

İsimsiz kahramanımız, bu garip şehirde onunla aynı kaderi paylaşan insanların olduğunu fark ettiğinde ise daha umut dolu bir hale bürünecektir. Shaun Tan’ın diğer eserlerinde olduğu gibi “Uzak” çizgi romanı da karamsar ve ümitsiz bir atmosferle başlayıp bu şekilde devam ederken, umut vaat eden bir şekilde nihayete erer.