Romanya’nın Aşağı Tuna Bölgesi Türkleri’nin Feryadına Kulak verip Sahip Çıkalım

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

06 Haziran 2019, 13:04

İlgili ve yetkililere tarihi görev düşüyor. Romanya ve Ukrayna da aşağı Tuna olarak bilinen Tuna nehrinin Karadeniz’e döküldüğü Tulça, Galati, İbrail, İshakçılar, Moldova’nın Prut Savaşı’nın yapıldığı Çavul Bölgesi ile Ukrayna’nın İsmail kentinde araştırma ve belgesel çekimlerimize devam ediyoruz.

Romanya’ya geldiğimiz günden itibaren bizleri Köstence’de karşılayıp, Sarı Saltuk’un türbesinin bulunduğu Babadağa götüren, ardından Aşağı Tuna bölgesinin Tulça, İshakçılar, İbrail ve Galati eski adı ile Galas bölgelerini gezdirip çok önemli bilgi veren, Aşağı Tuna araştırma geliştirme ve Türk kültür merkezi Başkanı Gülten Abdullah Hanım ile Galati’deki kültür merkezinde görüşüp İlim Kültür Tarih Araştırmaları Merkezi www.iktav.com olarak bilgi ve arşiv belgeleri alıp devri Alem belgesel programı www.devrialem.tv olarak belgesel çekimi yaptık.

Gülten Abdullah’tan Tarihi Çağrı

Gülten Abdullah bir zamanlar çok sayıda Türk’ün yaşadığı Galati’de 35 ve İbrail’de 40 Türk ailenin kaldığına dikkat çekerek “Türkler olarak giderek azalıyoruz. Evliliklerle Türk nüfusu asimile oluyor, çocuklar Türkçeyi unuttu. Birçok aile din, dil ve kültürünü korumak için camilerin bulunduğu Köstence ve Dobruca bölgesine göç ediyor.” dedi.

Camimiz Yıkıldı

“Galas’da Türk vakıf eseri olan ve yıktırılan caminin yapılması için çaba sarf ediyoruz. Babam bu camide imamlık yapıp bana bu camiyi korumam için vasiyet etmişti. Camiyi deprem bahanesi ile yıktılar. 74 yaşındayım camiyi yaptırmak için çaba sarf ediyorum ölmeden caminin yapılması için çalışacağım. Galiçya Türk şehitliğinin bulunduğu İbrail yeni adı ile Braila’da bir zamanlar 40 cami vardı. Bugün hiçbiri yok, yıkıldı. Biz bu iki kentte yaşayan 75 Türk ailesi olaraki Türk yetkilileri, Diyanet İşleri Başkanlığı, Sivil Toplum Örgütleri’ne sesleniyoruz. Buralara sahip çıkıp ilgilensinler, buralar korunsun, kültür din ve dilimize sahip çıkalım.”

Türk kültür merkezi Başkanı Gülten Abdullah ile www.devrialem.tv olarak söyleşi yapıp belgesel

çekimi yaptık. Belgesel Avrasya Gazeteciler Derneği www.avrasyagazetrcilerdernegi.com kültür hizmeti olarak TV kanallarına göndereceğiz. Yazı serisi ve araştırmayı www.gebzegazetesi.com da yayınlayarak kültür ve medeniyet tarihimize azda olsa vefa borcumuzu ödeyeceğiz.

Aşağı Tuna da İki Türk Şehri Galiçya Türk Şehitliği’nin bulunduğu İbrail ile ilgili derlediğimiz araştırma yazısını sizlerle paylaşıyorum;

Romanya Aşağı Tuna da İBRAİL (Bugün: Bralla)

Osmanlı İmparatorluğu döneminde sancak merkezi olan şehir, Romanya'nın başlıca şehirlerindendi. Eflâk'ın doğu önünde, Tuna'nın kıyısında ve Bükreş'ten Glas’a giden demiryolu hattı üzerindeydi. XIX. yüzyıl sonunda top-lam nüfusu 28 bin 277 kişi idi. XVII. yüzyılda burası önemli bir ticaret merkeziydi. 1711 yılında Ruslar tarafından alınan şehir, uzun bir süre gözden düşerek, yıkık duruma geldi. Şehrin kalesi 1777 ve 1791 yıllarında onarılarak tahkim edildi. 1801'de yeniden kalenin onarımı yapıldı. Ancak bu onarımlara rağmen Osmanlı - Rus Savaşı'nda kale Osmanlılara, 1812'de yeniden bir antlaşmayla teslim edildi ve kale, Kapıcıbaşılarından Hacı Osman Ağa tarafından Ruslardan teslim alındı. Bundan sonra savaşta tahrip olan kalenin hendekleri ve bazı yerlerinin onarımına, 1817yılında başlanarak, 1818'de tamamlandı. Ayrıca vüzera ikametine mahsus bir de paşa sarayı inşa edildi (1818). 1819 yılında kale haritası çizilerek yeniden onarıldı. Osmanlı - Rus savaşlarının yeniden başlaması üzerine kale, İbrail Muhafız’ı Ebubekir Paşa tarafından onarılarak yeni bir savunma hattı oluşturuldu (1823 )824). Bu arada bir Rus saldırısı korkusuyla ticareti bahane ederek şehir dışına kaçan halka emirler gönderilerek, şehir dışında ticaretlerinin yasaklandığı, ancak İbrail’de ticaret yapabilecekleri, aksi hareket edenlerin cezalandırılacaklan bildirildi ()823). 1828'de daha önceki anlaşmalara rağmen, Ruslar sözünde durmayıp Boğdan'ı zaptetiler ve İbrail’i de kuşattılar. Bunun üzerine İbrail Muhafızı Vezir Süleyman Paşa'ya emir verilerek savunmasına devarn etmesi bildirildi. Süleyman Paşa, Önlem olarak şehirdeki tüm islâm sergerdeleri Vidin tarafına gönderdi. Ancak aynı yıl Ruslar tarafından alınan şehir, bir yıl sonra yeniden Osmanlı yönetimine geçti. Daha sonra Romanya'ya bırakıldı.

Halen şehir içinde meydanda, camiiden bozulmuş bir kilise bulunmaktadır ki, bunun hangi camiden çevrildiği bilinmemektedir. Oldukça büyük olan bu yapı yaklaşık 12 x 15 m. boyutundadır. Şehirde bugün mevcut olan tek yapı, Mahmud Yazıcı Camii’dir. Ahşap hımış duyarlı, yeşil serpme siyahı, beş göz revaklı olup, revakı ve direkleri ah-şahtır. Camiin iç girişinde 3 metre, yanlarda 2.5 metre genişliğinde üst mahfiller vardır. Bu mahfiller üç taraftan camiiyi kuşatır. Mihrabı basit bir yuvarlaktır. Minare yakınındaki kapı sonradan açılmıştır. Kapı üstünde güzel bir talikle yazılmış 10 beyitlik kitabesi vardır.

İSAKÇA, İSAKÇI (Eski adları: Obrustitsa, Obluşitsa; bugün: Obluçitsa)

Aşağı Tuna’nın stratejik bakımından en önemli geçitlerinden biri olarak aldığı kilit konumundan dolayı, Obrustitsa'nın müstahkem bir şehir olduğu kuşkusuzdur. Buraya Osmanlı döneminde İsakçı adı verildi ve kalesiyle ünlü ve müstahkem bir mevki oldu. Obluçitsa Kalesi’ni 1419-1420 yıllarında baş gösteren olaylarla ilgili olarak ilk kez Osmanlı bilgi topları anıyor. O zaman I. Mehmed, Ulahlarca ele geçirilen bazı Aşağı Tuna kalelerini geri almayı başarmıştır. Kalenin XV. yüzyılın ikinci on yıllığın sonunda veya üçüncü on yıllığın başında onarılması veya canlandırılması, söz konusu kalenin hiç olmazsa XIV. yüzyılda varlık sürdürdüğünü kanıtlıyor. Bu kale, sürekli yararlanılan Bura Geçidi’ni korumuştur. Türk askerleri de kuzeye yani Moldova’ya, Lehistan ve Rusya'ya karşı giriştikleri seferler sırasında bu geçitten geçmiştir. İsakçı Kalesi'ni’nin yapımını, Evliya Çelebi de o zamana, yani II. Osman’n Lehistan seferi zamanına götürüyor. Şehir, kalenin dışında kalıyor, reaya, Eflak, Boğdan, Yunan, Ermeni ve Bulgarlar’dan ibaretti. Buradaki birkaç camiden, yalnız Mahmud Yazıcı camii kalmıştır. Ahşap çatılı, kiremit örtülü, minareli basit bir yapıdır.

Kaynak: Osmanlı şehirleri Pars Tuğlacı milliyet Yayınları Baskı tarihi 1979 İstanbul