SEKA Kâğıt Fabrikası’nda Gazetecilik Anılarım ve Başkan Vekili Çakmak ile Canlı Yayın

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

30 Temmuz 2020, 10:56

Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkan Vekili Yaşar Çakmak, İlim Kültür Tarih Araştırmaları Merkezi kütüphanemizde, Gebze Gazetesi ve Devri Alem Belgesel TV Programı’nın canlı yayın konuğu oldu.

Başkan Vekili Sayın Çakmak ile Tarihi Kentler Birliği tarafından SEKA Kâğıt Fabrikası’na verilen ödül başta olmak üzere bir çok konuyu konuştuk.

Canlı yayın linkini sizlerle paylaşıyorum

https://www.facebook.com/gebzeningazetesi/videos/1199499763737320/?vh=e&extid=6TCFpHhCCC3nlypy&d=n

Tarihi Kentler Birliği’nden, SEKA Kâğıt Müzesine ödül verildiğini açıklaması beni 37 yıl önceki SEKA Kâğıt Fabrikası ile ilgili anılarıma götürdü…

SEKA Kâğıt Müzesi, Tarihi Kentler Birliği’nin gerçekleştirdiği 2020 Müze Özendirme Yarışması’nda Sanayi Müzesi kategorisinde birinci oldu. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığına bağlı olarak hizmet veren SEKA Kâğıt Müzesi, Tarihi Kentler Birliği’nin gerçekleştirdiği 2020 Müze Özendirme Yarışması’nda Sanayi Müzesi kategorisinde birincilik kazandı.

FARKLI KATEGORİLER YARIŞTI

Birbirlerinden farklı alanlardaki başarılarının teşvik edilmesi, bu başarılarıyla diğer yerel yönetimlere örnek gösterilmeleri, ülkemizdeki müzecilik faaliyetlerinin güçlendirilmesinde ve geliştirilmesi doğrultusunda çalışmalar gerçekleştiren Tarihi Kentler Birliği bu kapsamda gerçekleştirdiği Müze Özendirme Yarışması ile farklı kategorilerde de müzeleri ödüllendirdi.

ENDÜSTRİYEL DÖNÜŞÜM MÜZESİ ÖDÜLÜ

Göç Müzesi, Kent Müzesi, Kent Tarihi Müzesi, Kent Belleği ve Arşiv Müzesi, Yaşam Kültürü Müzesi, Millî Mücadele Müzesi, Sanat ve Edebiyat Müzesi, Denizcilik Müzesi ve Maket Müzesi alanlarında ödüller sahiplerini bulurken Sanayi Müzesi kategorisinde ödülü bir Endüstriyel Dönüşüm Müzesi olan SEKA Kâğıt Müzesi kazandı.

ÇAKMAK TEMSİL ETTİ

Ödüller gerçekleştirilen törenle sahiplerini bulurken, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Başkan Vekili Yaşar Çakmak, Müzeler Şube Müdürü Dr. Kemal Taha Hülagü ve SEKA Kâğıt Müzesi personeli törendeki yerlerini aldı.

Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkan Vekili Yaşar Çakmak ile yaptığımız canlı yayında başka birçok konuya değindik, söyleşi bana geçmiş anıları hatırlattı…

SEKA ile ilgili gazetecilik anılarım ve fabrika üzerine yapılmış tarih araştırması ile ilgili daha önce sizlerle paylaştığım yazımı bir kez daha paylaşarak, yeniden okumaya davet ediyorum.

SEKA Kâğıt Fabrikası Anılarım

Bir zamanlar Kocaeli’de SEKA Kâğıt Fabrikası vardı. Bu fabrikadan yıllarca gazete kâğıdı alarak, Gebze Gazetesi’ni yayınladık, matbaa işi yapıp, kitap ve dergi bastık. SEKA Kâğıt Fabrikası’ndan satın aldığımız kağıtlarla bastığımız gazeteler www.iktav.com kütüphanemizde ve www.gebzegazetesi.com arşivimizde yer alıyor.

SEKA Kâğıt Fabrikası ile ilgili Kocaeli bölgesi tarih araştırmacılarından, değerli kültür adamı Yavuz Ulugün tarafından bugün sosyal medyada paylaşılan yazı ve fotoğrafları sizlerin bilgilerine sunuyorum, birlikte okuyalım.

SEKA Kâğıt Fabrikası ve Kağıtçılık Tarihi

Kültürel Açıdan SEKA Alanı, Kâğıt Fabrikası’nın Kuruluşu

İzmit’teki sanayi kuruluşlarından ilki olan Kâğıt Fabrikası, Cumhuriyetin ilk dönemlerinde İzmit’in olduğu kadar Türkiye’nin de ekonomik ve sosyal yaşamında büyük önem taşımıştır. Cumhuriyet döneminin bu ilk kâğıt fabrikasının temeli 14 Ağustos 1934'te atıldı ve Sümerbank Kâğıt Fabrikası 6 Kasım 1936 yılında işletmeye açıldı. Atatürk’ün İzmit Kâğıt Fabrikası’nda üretilen yerli kâğıtta basılan 19 Mayıs 1936 tarihli Ulus Gazetesi’nin bayram ekini incelediğinde söylediği şu söz, İzmit Kâğıt Fabrikası’nın bunca yıllık tarihinin belki de özeti idi: “Medeniyet hamuru...” Bu fabrikaya 1944 yılında ikinci kâğıt selüloz fabrikası, 1945'te Klor Alkali Fabrikası ilave edildi. 1954'te de üçüncü kâğıt fabrikası kuruldu. 1957'den sonra eski makineler değiştirildi. 1960 yılında dördüncü, 1961'de beşinci kâğıt fabrikası kuruldu. 1955 senesine kadar Sümerbank Kâğıt ve Karton Fabrikası ismi ile çalıştıktan sonra İzmit Selüloz Sanayii Müessesesi adı verildi. Bilahare, 1955'te çıkarılan bir kanunla Sümerbank'tan ayrılıp Türkiye Selüloz ve Kâğıt Fabrikaları İşletmesi Genel Müdürlüğü (SEKA) adı ile iktisadi bir devlet kuruluşu oldu. İzmitlinin kalbindeki SEKA İzmit Kâğıt Fabrikası, kuruluşundan itibaren İzmitlilerin kalbinde taht kurdu. Adeta kentin ekonomisini ve sosyal yaşamını düzenler oldu. O yıllarda İzmitliler arasında, bu satırların yazarı da dahil olmak üzere, boğazından SEKA lokması geçmemiş insan yoktu. Kâğıt Fabrikası bir yanda, genç cumhuriyet yönetiminin kendisine verdiği ulusal kalkınmadaki ekonomi rolünü merhum M. Ali Kağıtçı önderliğinde başarıyla yerine getirirken, öte yanda kent halkının kültürel ve sosyal yaşamını yükseltme görevini üstlenmişti. Cumhuriyet Baloları, KYÖD Pişmaniye Geceleri, seçkin tiyatro gruplarının gösterileri SEKA salonlarında gerçekleşirken, “Ekonoma” adlı kooperatif satış mağazasıyla İzmit halkına kaliteli ürünleri ucuz fiyata sunuyordu. Spora ve gençliğe verdiği destekle SEKA futbol, basketbol, boks, güreş, kürek kulüpleri Türkiye çapında başarılara imza atıyorlardı. Çırak okulları birer eğitim yuvasına dönüşmüşler, buradan yetişen gençler fabrika müdürlüklerinin yanı sıra gerek Türkiye gerekse yurtdışında önemli görevleri üstlenir olmuşlardı. Ancak, bu yıllar hızla geçti ve Cumhuriyet’in Kâğıt Fabrikası gibi kazanımlarına yatırımlar yapılmamaya ve ucuz/pahalı satılmaya başlandı. Zamanın Maliye Bakanı Unakıtan itirazlara karşı, “parayı veren düdüğü çalar” diyebiliyordu. SEKA’nın kapatılması ülke yararına olmadığını düşündüğümüz bu yeni politikalar ardından, benzerleri gibi SEKA’nın da özelleştirilmesi kararının alınmasıyla, İzmit’teki göz alıcı arazisine talip olan Erdemir gibi sanayi kuruluşlarının arazideki antik kalıntıların yapılaşmaya izin vermeyeceğini görüp vazgeçmeleri üzerine SEKA İzmit İşletmesinin kapatılıp arazilerinin Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’ne devrine ilişkin 08.11.2004 tarih 2004/110 sayılı ÖYK Kararı alındı. Ayrıca 10.03.2004 tarihli Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Selüloz-İş Sendikası ve Özelleştirme İdaresi Başkanlığı arasında imzalanan protokol dikkate alınarak işletmenin tüm makine, teçhizat, arazi ve çalışanlarıyla birlikte devrine yönelik 06.04.2005 tarih ve 2005/46 sayılı ÖYK Kararı alınarak 14.05.2005 tarihi itibariyle İzmit İşletmesi devir işlemleri tamamlandı. SEKA Arkeolojik Alanı kentimizdeki önemli antik alanlarından ve bu anlamda pek tahrip olmamış olan sahanın bu özelliği aslında yıllar önce eski limana yakın bölgede Kâğıt Fabrikası temel atımında ortaya çıkmış idi. İzmit fotoğrafçılığının duayeni rahmetli Fahri Seyrek bu olayı büyük bir duyarlılık içinde fotoğraflamıştı. Bu bölge Genel Müdürlük, İzmit Müessesi, DMO, SEKA Cami, Öğretmen Evi, İzmit Yelken Kulübü (eski Tersane), Gar ve Mannesman’ı içine almaktadır. Bugün bu alandan çıkan etkileyici yüzlerce eser, biz İzmitliler pek farkında olmasak da yurtiçinde ve yurtdışında birçok müzede sergilenmektedir. İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde SEKA için özel bir seksiyon bile vardır. Bu eserler üzerine, yerli yabancı birçok bilimsel makaleler yayınlanmıştır. Ayrıca alandaki kimi yapılar, Cumhuriyet’in ilk yıllarına ait tarihi mimari eserler olması nedeniyle tescillidir. KBB, SEKA alanında ne yapmak istiyor? SEKA’nın Büyükşehir Belediyesi’ne devriyle birlikte, önerimiz bir Kağıtçılık Müzesi’nin yanı sıra bu alanın “kentiçi orman ve arkeolojik park” olarak değerlendirilmesi olmasına rağmen süreç içinde böylesi büyük bir alan yatırımcılar ve siyasetçilerin iştahlarını kabarttı. Yanı sıra birçok sivil toplum örgütü de yer kapma yarışına girdiler. Nihayetinde KBB, bu alanı kısmen de olsa koruyan Koruma Kurulu kararlarını by-pass edebilmek için KAİP – Koruma Amaçlı İmar Planı Revizyon Çalışmalarını başlattı. Alanı devraldığında kenti baştan başa donattığı bilboardlarda “Yeşil, Deniz, Tarih” başlıklarıyla yer alan reklamlarını unutarak alana çok sayıda yapıların yanı sıra otobüs terminalleri ve otopark misyonu yüklemeye kalkıştı. Hatta bu amaçla yıktığı, koruma altındaki iki binanın “sehven” yıkıldığını bile söyleme durumunda kaldı, süreç içinde uyması gereken şart ve sürelere uymadı. Ancak sonunda kamuoyunun tepkisiyle Anıtlar Kurulu, “sehven” yıkılan yapılar için soruşturma açmak zorunda kaldı, belediye de çalışmalarını önümüzdeki seçimler nedeniyle uykuya aldı. Ancak bu kente gönül verenler uyumadı, süreci ve uygulamayı dikkatle, korkusuzca takip ediyorlar. İzmitliler geç de olsa değerlerini korumaları gerektiğinin fark ve kararlılığında. Yine de aksine cesaret edebilirler mi? Ne dersiniz? Size rağmen bunu da yaparlar mı? (Kaynak: F. Yavuz ULUGÜN)

Teşekkürler Yavuz Bey

Bu yazıyı okuyunca duygulandım, gazetecilik hayatımda çok önemli yeri olan SEKA İzmit Kâğıt Fabrikası’nda yaşadığım birçok anı gözümün önünden bir sinema şeridi gibi gelip geçti. SEKA ile ilgili geniş bir yazı hazırlayıp, belgesel program çekerek tarihe not düşmek istiyorum.

Gerçekten SEKA’ya yazık oldu...

Yavuz Bey elinize, emeğinize sağlık…