Anadolu'dan Kıbrıs'a Can suyunun hikayesi

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

18 Kasım 2017, 09:32

Su hayatın ta kendisidir, susuz hayat olmaz. Kıbrıs'a, Mersin'den; Toros dağlarından borularla suyun götürülmesi başlı başına bir destan. Dünyanın örnek projeleri arasında yer alan suyun Akdeniz’den Kıbrıs'a çıktığı sahilde ve barajda belgesel çekerek tarihe not düştük.

2015 yılında çeşitli iç siyasi nedenlerle Denize akan su, bugün baraja akıyor. Kıbrıs Türk halkına, can toprağa bereket oluyor. Toros dağlarının bereketli suyunun dolduğu barajı seyretmek, insana huzur veriyor

FOTOĞRAF SERGİSİ AÇILSAYDI

Suyun Kıbrıs'a gelişi ile ilgili Kıbrıs’ta toplanan Türkiye Gazeteciler Federasyonu başkanlar konseyi toplantısında yaptığım konuşmada suyun Kıbrıs'a nasıl götürüldüğünü anlatan bir fotoğraf sergisi açılmasını istedim. Afyon Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Mehmet Emin Güzbey’den suyun nakli ile ilgili TGF Başkanlar Konseyine yaptığı sunumda şu bilgileri verdi:

Türkiye Cumhuriyeti, Devleti Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetindeki su sıkıntısı nedeniyle Dünyada ilk kez uygulanan bir yöntemle Türkiye’den Kıbrısa’a su getirdi. Türkiye’den su gelmeden önce Kıbrıstaki su bırakın içmeyi, kullanılamayacak kadar kalitesiz ve pis idi. Çamaşır ve bulaşık makinaları çalışamıyordu.

Şimdi ise Türkiye’den gelen su, damacanalardaki, şişelerdeki su dan daha kaliteli. Torosların suyu, şimdi Kıbrıs’ta.

***

Adada yeraltı suyu kullanılıyordu. Yeraltı suyu potansiyeli ise aşırı su çekiminden dolayı deniz suyunun yeraltı suyu akiferine girişim yapması sebebiyle her geçen gün azalıyordu. Daha önceleri Kıbrısa balonla su getirilmesi bile düşünülmüştü. Fakat Recep Tayyip Erdoğan konunun uzun vadeli çözüme kavuşturulması talimatını verdiği için Bakan Veysel Eroğlu ve ekibi farklı bir metod üzerinde çalıştı. Anamur Dragon Çayı üzerine Türkiye bir baraj inşa etti. Barajın kapasitesi 130 milyon m3.

Fakat bu barajı inşa etmeden önce, baraj suları altında kalacak olan 4 köy bulunduğu yerden daha yükseklerde başka yerlere taşındı. Tüm maliyeti Türkiye Cumhuriyeti Devleti karşıladı. Yıllık olarak 75 milyon m3 kapasiteli olarak inşa edilen Alaköprü Barajı ile Mersin kıyısından suyun karşıya geçirileceği noktaya kadar borular hendekler açılarak ve daha sonra üzerleri betonla kaplanarak döşendi. Bu isale hattının uzunluğu 23 km dir. Denize gelindiğinde 1.6 metre çapında olan borular denizde birleştirilerek 250 metre seviyesine kadar zemine gömülerek, daha sonra ise çelik askılar üzerine alınarak karşı kıyıya kadar birleştirildi. Her borunun yekpare uzunluğu 500 metre ve her borunun ağırlığı 200 tondur. Deniz mesafesi 80 km dir.

Karşı kıyıya ulaşıldığında yine aynı şekilde 250 metreden yüzeye kadar tüm borular zemine gömülmüş ve Kıbrıs’ta, Türkiye Cumhuriyeti tarafından inşa edilen Geçitköy Barajına borular ulaştırılmıştır.

Kıbrıs’ta boruların çıkış yaptığı deniz seviyesinden sonra Geçitköy Barajına kadar ayrıca 4 km lik bir hat oluşturulmuştur.

Yani Anamur Dragon çayından alınan sular, Geçitköy Barajına tam 107 km lik bir hat ile getirilmiştir.

Daha önce yapılan protokole göre Türkiye sadece suyu Geçitköy barajına getirerek bırakacak, buradaki işlemler Kıbrıs tarafından yapılacaktı. Ama bu olamadı. Kıbrıs Hükümeti protokoldeki kendi yükümlülüklerini yerine getiremedi. Türkiye bu noktada tekrar devreye girdi.

Geçitköy Barajındaki suyun İleri İçme Suyu Arıtma tesislerine getirilmesi için hat çekti. Buraya İleri İçme Suyu Arıtma Tesislerini kurdu ki, bu tesis günde 200.000 m3 suyu en iyi kalitede arıtan ileri bir teknoloji içermektedir. Bu arıtma tesislerinden sonra Türkiye’nin işi bitmemişti. Çünkü bu suları Kıbrıs’ta bulunan Belediyelerin dağıtım depolarına götürme gücüde yoktu Kıbrıs Devletinin.

Türkiye bunu da üstlendi. Tam 478 km lik bir ana isale hattı çekti Türkiye. Çamlıbel İleri İçmesuyu Arıtma Tesislerinde arıtılan su, KKTC de yer alan bütün yerleşim merkezlerine dağıtılacak şekilde isale hatları çekilerek, su buradaki belediyelerin dağıtım depolarına ulaştırıldı.

TÜRKİYE BUNUNLA DA YETİNMEDİ

Bu içme suyu ile ilgili çalışmaları bitirdikten sonra, sulama alanında Kıbrıs’a önemli bir katkı daha yapmak için kollarını sıvadı.

Yıllık 75 milyon m3 olan Türkiye’den getirilecek olan suyun 38 milyon M3’ü içme suyu, kalan 37 milyon m3’ü ise sulama amaçlı kullanılacaktı.

Bunun için Kıbrıs’ın sulama kanalları yapma ve bu kanallara suyu getirecek hat çekme imkanı bulunmadığından dolayı, Türkiye bunu da yapmaya başladı.

Öncelikle geçtiğimiz günlerde 5.7 km lik bir tünel için ihale yapıldı. 101 milyon TL lik bu işe hemen başlanıldı. Bu tamamlandıktan sonra 60 km lik yeni bir hat için çalışmalara devam edilecek.

Damlama sulama sistemi ile Kıbrıs’ta tarımda çığır açılacak.

***

Türkiye şu ana kadar 2017 fiyatlarına göre bu iş için 2 milyar TL harcadı.

Bundan sonra harcanacaklar bu rakama dahil değil.

Evet asrın projesi olan denizden Kıbrıs'a suyun götürülmesi Türkiye'nin çok büyük bir başarısı. Kıbrıs halkına verdiği önemin bir nişanesi. Ancak bu önemli hizmeti Her gün Kıbrıs Türklerini öldüren silah kaçaksı Eoka terör örgütü mensubu Pavolodisin evi Mavi Köşkü gezmeye giden Yüzlerce turiste anlatılmadan geçilip gidilmesi büyük bir vefasızlık. Keşke suyun Kıbrıs’ta karaya çıktığı yere bilgilendirme Panosu yapılsa. Bu konuda Orman ve Su işleri Bakanlığı Devlet Su İşlerine büyük görev düşüyor