KAFKAS CEPHESİ SAVAŞINDA RİZE’NİN RUSLAR TARAFINDAN İŞGALİ VE HARŞİT SAVUNMASI ZAFERİ

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

04 Ekim 2025, 08:56

Rize Valisi İhsan Selim Baydaş ve Çayeli Belediye Başkanı İsmail Şiftçi’ye, Harşit Savunması Vakfı tarafından yayımlanan Kafkas Cephesi Harşit Savunması Zaferi dergisi hediye edilerek, Doğu Karadeniz’deki Rus işgaliyle ilgili bilgiler aktarıldı.

https://www.facebook.com/share/p/1KEgtR2mGi/?mibextid=wwXIfr

Rize Valisi İhsan Selim Baydaş

Çayeli Belediye Başkanı İsmail Çiftçi

BİRİNCİ DÜNYA HARBİNDE RİZENİN RUSLAR TARAFINDAN İŞGALİ

1914-1918 yılları arasında yaşanan Birinci Dünya Savaşı, İtilâf ve İttifak bloklarına ayrılmış Avrupalı büyük devletler için emperyalist bir paylaşım savaşı niteliğindedir. Balkan Harbi’nin ortaya çıkardığı zaaflar sebebiyle yalnız kalmak istemeyen Osmanlı Devleti, bu büyük savaşa Almanya’nın müttefiki olarak girmiştir. Osmanlı Devleti için savaş, fiilî olarak 28 Ekim 1914’te, Yavuz ve Midilli zırhlılarının Rus limanlarını bombardıman etmesiyle başlamıştır. Bu bombardıman sebebiyle Rusya, Osmanlı Devleti’ne savaş ilân etmiş ve Kafkas Cephesi, iki devlet arasındaki en önemli cephelerden biri hâline gelmiştir. 1915 yılının hemen başında icra edilen ve başarısızlıkla sonuçlanan Sarıkamış Harekâtı’nın ardından Osmanlı ordusu, Kafkas Cephesi’nde taarruz inisiyatifini kaybetmiştir. Aynı yılın son günlerinden başlamak üzere Rus ordusu, İtilâf Devletleri’nin kendi aralarında yapmış olduğu gizli paylaşım anlaşmalarıyla Anadolu üzerinde kendilerine bırakılması taahhüt edilen bölgelere doğru bir taarruz hareketine girişmiştir. Bu bağlamda Doğu Anadolu’da Erzurum-Erzincan istikametine yönelen Rus ordusu, eşzamanlı olarak Artvin üzerinden Trabzon istikametine doğru bir istilâ hareketine girişmiştir. Bu arada Rus donanması, Doğu Karadeniz sahillerini abluka altına almış ve kara birliklerine ateş desteği sağlamıştır. Ayrıca Osmanlı ordusunun merkezden takviye almasının da önüne geçmiştir. Rus ordusunun Karadeniz sahillerinde giriştiği ileri harekât neticesinde işgal edilen Türk topraklarından biri de Rize olmuştur. Bu çalışma, Rize’nin Rus ordusu tarafından işgalini, işgale karşı bölgede gösterilen direnişi ve nihayet bütün bu süreç içinde insanî bir dram olarak yaşanan muhacirlik meselesini konu almaktadır.
(. Kaynak. https://avesis.erdogan.edu.tr/yayin/7ce6f1f7-3bda-4a0c-a49a-7f4c2b514499/birinci-dunya-savasinda-rizede-yasanan-rus-isgali )

9 MART 1916 DA RUSLARIN İŞGALİ ETTİĞİ RİZE 2 MART 1918 DE KURTARILMIŞTI

2 MART RİZE’NİN DÜŞMAN İŞGALİNDEN KURTULUŞUNUN 104. YIL DÖNÜMÜ TÖRENLE KUTLANDI

2 Mart Rize’nin düşman işgalinden kurtuluşunun 104. Yıl dönümü etkinliği Rize Valiliği önünde Atatürk anıtına çelenk sunumuyla başladı.

Rize Valiliği ile Rize Belediyesi tarafından Atatürk anıtına çelenklerin konulması, saygı duruşu ve İstiklal Marşımızın okunmasıyla başlayan kutlama programının kalan bölümü Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü Şehit Uğur Korkmaz konferans salonunda devam etti.

Günün anlam ve önemiyle ilgili Rize İl Jandarma Komutanlığı personeli Jnd. Yrb. Murat Baytaş tarafından bir konuşma gerçekleştirildi.

Protokol konuşmalarının yer aldığı programda bir konuşma gerçekleştiren Rize Belediye Başkanı Rahmi Metin konuşmasında; “Tarihi şan ve şerefle dolu mazlumlara ümid zalimlere korku salmış bir millet olduğumuzu, Tarih boyunca bağımsızlığımızı korumak için çok zor imtihanlardan geçtiğimizi ve Bu topraklar 100 yıldır bize “Vatan” olmuşsa bunun bedelini bu milletimizin kanıyla, canıyla ödediğini” ifade etti.

Başkan Rahmi Metin konuşmasının devamında; “Milli mücadele yılları tarihi süreçte en zor yıllarımız ve vatanı savunma imtihanımız olmuştur. Bugün bu nesiller vatanını ne denli seviyorsa, ne denli ölümüne vatanım diyorsa bu kazanmışlığın zorluğunu, geçmişin çilesini, zahmetini de içinde barındırıyordur.

Bu duygularla tüm yurtta olduğu gibi tarihimizdeki sayısız kahramanlıklardan biri de 104 yıl önce bu şehirde yaşanmıştır. Rize’mizin düşman işgalinden kurtuluşunun 104. yıl dönümünü büyük bir sevinç ve gururla kutlamanın mutluluğunu yaşıyoruz.

Yaşadığımız tarihi süreçlerden ders alarak gençlerimize, çocuklarımıza mücadele ruhumuzu aşılamalı ve şehrimizi her alanda kalkındırmalıyız. Vatanımız için mücadele eden ecdadımıza torunları olarak bizler daha çok çalışıp vefa borcumuzu ödemeliyiz. Vatan, bayrak sevgimiz, birlik ve beraberlik anlayışımız, kalkınma ve gelişme duygularımız artarak devam etmelidir.

Yurdumuzun dört bir tarafı düşman işgali ile çevrili iken sayısız şehit verip düşmana geçit vermeyen bir avuç sivilin sergilediği kahramanlık her millete nasip olmayacak bir gururdur. 6 Mart 1916’da bir fiil işgal edilen Rize 2 Mart 1918 tarihinde düşmanlardan temizlenmiştir. Bu tarih sadece Rize'nin kurtuluşunu değil, bütün Türk tarihinin, kahramanlık günlerini, savaşların, mücadelelerin tarihini bize hatırlatmalıdır.

2 Mart bize 1040, 1071, 1453, 1922’yi hatırlatmalıdır.

Tarihe bir bütün şuuruyla bakabilmeliyiz. Bundan sonra bizlere düşen görev; milli ve manevi değerlerimize sahip çıkarak birlik ve beraberlik içerisinde bölünmez bütünlüğümüzü korumak, vatanımızı muasır medeniyetler seviyesine çıkarmaktır. Bu duygu ve düşüncelerle Rize’mizin düşman işgalinden kurtuluşunun yıldönümünü kutluyor ve 104 yıl önce özgürlük, bağımsızlık ve kurtuluş için şahadet şerbetini içen başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarını ve tüm şehitlerimizi rahmet saygı ve milletle anıyorum. Milletimizin bekası için emek veren, çalışan, üreten herkese şükranlarımı sunuyorum” ifadelerine yer verdi.

Konuşmaların ardından kutlama etkinliği öğrenciler tarafından okunan şiirler, halk oyunları gösterisi ve Rize İmam Hatip Lisesi öğrencilerinden oluşan Mehteran takımının gösterilerle devam etti.

Gösterinin ardından ilimizde okullar arası çeşitli dallarda yarışmaya giren öğrencilere Rize Valisi Kemal Çeber, Rize Belediye Başkanı Rahmi Metin ve Rize Cumhuriyet Başsavcısı Mehmet Patlak tarafından ödülleri takdim edildi.

Kutlama programına Rize Valisi Kemal Çeber, Rize Belediye Başkanı Rahmi Metin, Rize Cumhuriyet Başsavcısı Mehmet Patlak, İl Jandarma Komutanı Jnd. Alb. Hakan Dedebağı, İl Emniyet Müdürü Nurettin Gökduman, askeri personel, kurum müdürleri, öğrenciler ve vatandaşlar katıldı. ( Kaynak. https://www.rize.bel.tr/haber/2-mart-rize-nin-dusman-isgalinden-kurtulusunun-104-yil-donumu-torenle-kutlandi)

KAFKAS CEPHESİ HARŞİT ZAFERİ TÜRKİYE GÜNDEMİNE NASIL GELDİ? KAFKAS CEPHESİ HARŞİT ZAFERİ'NİN 107. YIL DÖNÜMÜ KUTLAMA TÖRENLERİNDEN NOTLAR

1960'lı yıllar... Daha küçük yaşımda büyüklerimden Harşit’e düşmanların geldiğini, Rus askerlerinin top seslerinin köyden duyulduğunu öğrenmiştim. İlkokul yıllarımda, arkadaşlarımın dedesinin okula geldiğini gördüğümde, babama dedemin nerede olduğunu sormuştum. Babam, “Oğlum senin deden, Rus Harbi seferberlik yıllarında cephede kaldı. Ben de ana karnında yetim kalmıştım. Senin dedeni ben de göremedim oğlum.” dediğinde gözünden iki damla yaşın düştüğünü görmüş ve çok üzülmüştüm. Bu tabloyu hiçbir zaman unutamadım. Daha o yıllarda Kafkas Cephesi’ni, Harşit Zaferi’ni, seferberlik yıllarını ve dedemin nerede şehit olduğunu araştırmak için planlar yapmıştım. Gazeteci ve belgeselci olunca bu konuda araştırmalar yaptım. İlk kez 2000 yılının başında annemin babası rahmetli dedemin Ruslara esir düştüğü Sarıkamış'ta belgesel çektim. Dönüşte Harşit Vadisi’ne gelip Harşit Vadisi ile ilgili araştırmalar yaptım. Tarihimize 2. Çanakkale Destanı olarak geçen Birinci Cihan Harbi Kafkas Cephesi Harşit Zaferi ile ilgili 2000 yılında başlattığım araştırma, belgesel çekimleri, yazdığımız kitaplar ve sayısız makale ile Harşit Zaferi'ni ilk kez Türkiye gündemine getiren gazeteci ve belgeselci olarak, başta dedelerim olmak üzere tüm şehitlerimize vefa borcumu ödemenin huzur ve mutluluğunu yaşıyorum. Harşit Savunması Zaferi ile ilgili bir şehitlik, abide ve milli park kurulması için 2000 yılında başlattığım çalışma ve mücadele, Giresun Orman Bölge Müdürü değerli arkadaşım Sayın Mustafa Özkaya’nın Orman Genel Müdür Yardımcısı olması ile gerçeğe döndü. Mustafa Bey ile yıllar önce Harşit Vadisi Güce Şaban Kalesi'nde yağmurlu bir sonbahar günü yaptığımız araştırma ve belgesel çekimi sonrasında 2016 yılında Kafkas Cephesi Harşit Savunması Şehitler Mesire Alanı kurulmasına Orman Genel Müdürlüğü karar vererek tarihi bir hizmete imza attı. Burada ilk kez 2024 yılında devlet töreni ile şehitler anıldı. Ayrıca Mustafa Özkaya başkanlığında Harşit Savunması Vakfı kuruldu. 12 Şubat 2025 tarihinde de Harşit Savunması Vakfı'nın öncülüğünde, Giresun ve Gümüşhane valiliklerinin himayesinde, hem Tirebolu'daki Harşit Vadisi Şehitler Mesire Alanı'nda hem de Gümüşhane’nin Kürtün ilçesinde devlet töreni düzenlendi. Düzenlenen bu törenlerle ilgili yaptığım araştırma ve basında yer alan haberler ile ilgili hazırladığım yazıyı görüşlerinize sunuyor, emeği geçenleri saygı ve minnetle anıyorum. KAFKAS CEPHESİ HARŞİT ZAFERİ'NİN 107. YIL DÖNÜMÜ KUTLAMA TÖRENLERİNDEN NOTLAR BİRİNCİ DÜNYA HARBİ KAFKAS CEPHESİ HARŞİT SAVUNMASI ZAFERİNİN 107. YIL DÖNÜMÜ GİRESUN VE GÜMÜŞHANE VALİLİKLERİ İLE HARŞİT SAVUNMASI VAKFI TARAFINDAN 12 ŞUBAT 2025’DE DEVLET TÖRENİ İLE KUTLANDI https://www.facebook.com/share/p/19kQtkqaUg/?mibextid=wwXIfr İlim Kültür Tarih Araştırmaları Merkezi www.iktav.com ve Devri Âlem belgesel TV programı www.devrialem.tv kültür hizmeti olarak hazırladığınız Kafkas cephesi HARŞİT savunması zaferi belgesel sinevizyonu HARŞİT SAVUNMASI ZAFERİNİN ÖNEMİ https://www.youtube.com/watch?v=BA8eANTmpHs BİRİNCİ DÜNYA HARBİ KAFKAS CEPHESİ HARŞİT ZAFERİNİN 107. YIL DÖNÜMÜ KUTLAMA ETKİNLİĞİ İLE İLGİLİ HARŞİT SAVUNMASI VAKFININ ANMA PROGRAMI Harşit Savunmasının 107. Yıldönümü Vesilesiyle HARŞİT SAVUNMASI VAKFI tarafından düzenlenen Şehitleri Anma Programına tüm Halkımız Davetlidir. Tarih: 12 Şubat 2025Giresun - Tirebolu / DoğankentSaat: 09:00 - 11:15 Gümüşhane KürtünSaat: 13:00 - 16:00 https://www.youtube.com/watch?v=y-I0dxtfNn8 https://www.youtube.com/watch?v=zAWlwTSiVvs https://www.youtube.com/watch?v=qxBhfgnsI20 https://www.facebook.com/gebzeningazetesi/videos/her-g%C3%BCn-sabah-saat-07-de-yay%C4%B1nlanan-devri-alem-belgesel-tv-program%C4%B1m%C4%B1z-da-an-iti/337746444164204/ HARŞİT ZAFERİ İLE İLGİLİ İHLAS HABER AJANSI TARAFINDAN YAYINLANAN HABER Giresun’da Harşit Savunmasının yıl dönümü olan 12 Şubat’ta anma programı düzenlenecek 1. Dünya Savaşının önemli mücadelelerinden Harşit Savunmasının 107. yıldönümünde Giresun’da anma programı düzenlenecek. Tarım ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdür Yardımcısı ve Harşit Savunması Vakfı Başkanı Mustafa Özkaya, Giresun Orman Bölge Müdürlüğü Sosyal Tesislerinde düzenlediği basın toplantısında Harşit Zaferi’nin önemine dikkat çekti. Özkaya, Harşit Zaferi’nin 1. Dünya Savaşı’ndaki en önemli mücadelelerden biri olduğunu belirterek "Bugün bu topraklarda huzur içinde yaşıyorsak, bu vatanı canı pahasına savunan ecdadımızın fedakârlığı sayesindedir. Kafkas Cephesi’nin en kritik hattı olan Harşit Nehri boyunca gerçekleşen savunma savaşında düşman, yaklaşık 16 ay boyunca durdurulmuş ve püskürtülerek Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’dan tamamen çıkartılmıştır. Bu süreçte hem Çanakkale’de hem de Harşit’te destan yazılmıştır" dedi. Harşit Savunması Vakfı Başkanı Mustafa Özkaya, Rusların Doğu Anadolu ve İstanbul’u ele geçirme planlarının Harşit Cephesi’nde başarısızlığa uğratıldığını belirtti. Özkaya, dönemin 3. Ordu Komutanı Vehip Paşa komutasındaki birliklerin ve milis kuvvetlerinin, 1916-1918 yılları arasında Rus ilerleyişini durdurarak bölgeyi savunduğunu 12 Şubat 1918 itibarıyla Türk birliklerinin Harşit hattından başlayarak Görele, Vakfıkebir ve Gümüşhane’yi düşman işgalinden kurtardığını hatırlattı. Özkaya, Harşit Savunması’nda 192 resmi şehidin kimliğinin tespit edildiğini ancak binlercesinin mezarsız yattığını belirterek 12 Şubat’ta düzenlenecek anma programında tüm halkı bir araya gelmeye davet etti. (Kaynak https://www.iha.com.tr/giresun-haberleri/giresunda-harsit-savunmasinin-yil-donumu-olan-12-subatta-anma-programi-duzenlenecek-188524846) HARŞİT SAVUNMASI ZAFERİ ŞEHİTLERİNE SAYGI YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLENDİ Giresun Orman Bölge Müdürlüğü Tirebolu Orman İşletme Müdürlüğü tarafından düzenlenen şehitleri anma yürüyüşü güzergâh linki: https://maps.app.goo.gl/HHMsq5yJL7WU2HnH8 KAFKAS CEPHESİ HARŞİT SAVUNMASI ZAFERİ’NİN 107. YIL DÖNÜMÜ İLE İLGİLİ BASINDA YER ALAN HABERLERİN LİNKLERİ Basında Harşit Savunması haberleri https://clips.medyatakip.com/share/67a767b0709f3413fb1f0a5a https://clips.medyatakip.com/share/67a75e19709f3413fb1f0a57 YEDIKITA DERGİSİ HARŞİT SAVUNMASI ZAFERİ’NE GENİŞ YER VERDİ Türkiye genelinde yayınlanan önemli dergilerden biri olan Yedikıta Dergisi’nin Kasım 2024 tarihli sayısında HARŞİT ZAFERİ’ne. Çok geniş yer verdi. Dergide yer alan araştırma yazısını sizlerle paylaşıyorum https://yedikita.com.tr/ruslara-karsi-son-savunma-hatti-karadenizin-canakkalesi-harsit/?fbclid=IwY2xjawIGO1RleHRuA2FlbQIxMQABHfaJ198SAqUyie7uLN0fGU4sDPInrXdCZ84BzyZBSIA_lf-E6clJCTiKwQ_aem_q2QlxhZOEjK3jd3nYUfHEg&sfnsn=scwspwa

HARŞİT ZAFERİNİN 107. YILI CANLI MAKALE BİRİNCİ DÜNYA HARBİ KAFKAS CEPHESİ HARŞİT SAVUNMASI ZAFERİ İLE İLGİLİ CANLI MAKALEDE İSMAİL KAHRAMAN BİLGİ VERİYOR: https://www.facebook.com/share/v/18TC3UC1XG/?mibextid=wwXIfr

BİRİNCİ DÜNYA HARBİ KAFKAS CEPHESİ HARŞİT SAVUNMASI ZAFERİ’NİN 107. YIL DÖNÜMÜ 12 ŞUBAT 2025’DE GÜMÜŞHANE’NİN KÜRTÜN İLÇESİNDE DE KUTLANDI https://www.youtube.com/watch?v=BA8eANTmpHs Gümüşhane'de, 1. Dünya Savaşı yıllarında Rus işgaline karşı verilen mücadele, zafer ve şehitler için anma etkinliği düzenlendi. Vali Aydın Baruş, İl Müftülüğünce Kürtün ilçesindeki Merkez Camisi Konferans Salonu'nda organize edilen programda, şehitleri anmanın Türk milletinin her ferdinin borcu olduğunu söyledi. Harşit savunmasının önemine işaret eden Baruş, "Atalarımız bu topraklara yaklaşık bin yıl önce ayak bastı. Anadolu'nun dört bir tarafına dağıldılar. Dağıldıkları yerlerdeki toprağı anavatan olarak bildiler. Kıyamete kadar üzerinde yaşayacakları toprak olarak benimsediler." dedi. Vali Baruş, zaferin bir kahramanlık hikâyesi olduğunu vurgulayarak, "İşgal sırasında Harşit bölgesindeki halkın sergilediği direniş her türlü takdire şayan. Büyük bir kahramanlık hikâyesi. 1,5 yıl işgale karşı geliyorlar ve düşmanı durduruyorlar." diye konuştu. Tarihçi Prof. Dr. Osman Köse ise Harşit havzasındaki savunmanın yaşanmaması durumunda savaş gidişatının farklı olabileceğine dikkati çekti. İşgal sırasında Harşit havzasına dünyanın en büyük ordularının geldiğini anlatan Köse, "Beklentileri, İstanbul'u düşürüp savaşı bir an önce bitirmek. Bunu başaramadılar. Dünyanın en güçlü ülkeleri bir araya geldi. Bizim yaptığımız savunma karşısında başarısız oldular." ifadesini kullandı. (Kaynak https://www.24saatgazetesi.com/gumushanede-harsit-zaferi-ve-sehitleri-anildi) ULUSAL BASINDA YER ALAN HABER https://www.haberturk.com/gumushane-haberleri/37033228-gumushanede-harsit-zaferi-ve-sehitleri-anildi SOSYAL MEDYA HESABIMDAN YAPTIĞIM PAYLAŞIM https://www.facebook.com/share/p/169JWqr7KK/?mibextid=wwXIfr

Rize denildiğinde herkesin aklına çay gelir; ama bir asır önce aynı topraklarda çay yoktu, yerine vatan savunması vardı. Harşit Vadisi’nde atalarımız canlarını ortaya koydu, kanlarıyla toprağı suladı. Onlar olmasaydı, belki bugün bu vadilerde çay yeşermeyecekti, Rize “çayın başkenti” olmayacaktı. Harşit Savunması, sadece bir askeri zafer değil; aynı zamanda bu topraklarda filizlenecek yeni bir hayatın, bugün milyonların rızkını sağlayan çayın da önsözüydü. Ben bu gerçeği belgesellerimde anlatmaya, gelecek nesillere aktarmayı amaçlıyorum.

Kafkas Cephesi’nin en uzun süren mücadele alanı olan Harşit Savunması, tarihimizin en önemli direnişlerinden biridir.
Mütevelli üyesi olmaktan şeref duyduğum Harşit Savunması Vakfı başta olmak üzere, Orman Genel Müdürlüğü, Giresun Orman Bölge Müdürlüğü yetkililerine ve emeği geçen herkese kamuoyu adına teşekkür ediyorum.

Bugünkü yazımı, çekimlerine büyük destek verdiğim ve konsept danışmanlığını yaptığım, TRT’de yayınlanan “Kafkas Cephesi – Beyaz Savaş” belgeselleriyle ilgili olarak Belgeselcinin Not Defteri köşemde kaleme aldığım yazı ve belgesellerle sizleri baş başa bırakıyorum.

Editör: Hüseyin Resul Şimşek