Karahanlılar Devleti’nden Türkiye Cumhuriyetine giden yol

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

01 Kasım 2017, 10:59

29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nı geride bıraktık. Bu yıl, Cumhuriyetimizin Kuruluşu’nun 94. Yıl Dönümünü kutlamalarını Ata diyarımız Kazakistan’dan takip ettik. Türk Dünyası Gazeteciler Şurası toplantısı için Kazakistan'dan Kırgızistan'a doğru yol aldık. Şura’ya katılan gazeteci arkadaşlarla tarihte ilk Müslüman Türk devletinin kurulduğu Taraz yakınlarında, Tanrı dağları eteğinde Kazak-Kırgız sınırı yakınlarında İstiklal marşı söyleyerek Cumhuriyet Bayramı kutlama etkinliği de yaptık.

Türkiye Cumhuriyeti devletinin önemini anlamak için Sakarya meydan muharebesini de çok iyi araştırıp anlamak gerekiyor.

Tarih boyu bir çok devlet kuran Türk milletimin kadim yurtları ve devletler kurduğu, Türkistan coğrafyasını gezip görmek, Tarihe not düşüp zamana noterlik yapmak gerekiyor.

TARAZ’DA DEVRİ ALEM

Türklerin İslamiyetle şereflenmesene vesile olan Talas savaşlarının yapıldığı Kırgızistan'ın Tanrı dağları eteğindeki. Talas'a çok yakın bölgeden Taraz’dan geçtik. Taraz, Kazakistan'ın Tanrı dağları eteğinde, Bişkek yolu üzerinde. Karahanlı devletine başkentlik yapan Taraz’dan, bir arkadaşımın gönderdiği Karahan atanın türbesinin fotoğrafını paylaşıyoruz. Çimkent-Taraz arası. 280 Km. Taraz’dan Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'e 330 km yolumuz var.

KANDAZOĞULLARI YAZI DİZİSİ 2

Afganistan, bizim ana yurdumuz olan Kandos Köyü’ne çok yakındır. Bu nedenle burada inanılmaz bir Kandaz yoğunluğu mevcuttur. Kandaz adında bir güzergâh ve tam 29 adet Kandaz adından türemiş şehir, kasaba ve köy mevcuttur. Ayrıca Burç ve Bar Kandaz kardeşler Afganistan’da bir döneme imza atmışlardır. Burada İçişleri Bakanlığı’na denk gelen bir görevi icra etmişlerdir.

Bu göç dışında, Timur’un ordusu ile tüm Asya ve Anadolu’da savaşlarla ilerleyen bir Kandaz grubu mevcuttur. Kitabımızın başında da değindiğimiz üzere tarih sadece yazılanlarla değil ayrıca atalarımızdan bize aktarılan hikâyelerle de anlam kazanmaktadır. Bu rivayetlerden birde Timur’un ordusunun önemli bir parçası olmamızdır.

Timur 1336’da Keş’de doğdu. Türkler kendisine, Aksak Timur derlerdi. Barlas (Naci Kandazoğlu’nun araştırmalarında da yer almaktadır) aşiretinin başbuğlarından Emir Turagay ile Tekina Hatun’un oğluydu.

1370 yılında hükümdar olan Timur, askeri ve idari düzenlemeler yaptı. 1373’de Harizm seferine çıkan Timur, Kat şehrini ele geçirdi. Daha sonra Celyirliler’in başkenti Hocend üzerine yürüdü ve şehri ele geçirdi. Bu bölgede seferlere ve zaferlerine devam eden Timur giderek güçlendi. 1379’da Harizm’i tamamıyla, 1381’de de Sebzvar’ı, topraklarına kattı. 1384’de Irakı Acem’e giren Timur, aynı yıl Esterabat’ı ele geçirdi.

1386’da Tebriz, Kars ve Tiflis’i aldı. Azebaycan ve Ermenistan bölgelerindeki seferleri sonunda Karakoyunlular’a karşı savaştı ve 1387’de Doğu Beyazıt, Ahlat, Adilcevaz ve Van’ı ele geçirdi. İran’a yönelen Timur, Maraga, Rey ve Isfahan üzerine yürüdü. 1389 yılında Altınordu Devleti üzerine sefere çıkan Timur, iki kez zafer kazandı.

1391 yılında Mazerdan bölgesini ele geçirdi. Timur, bütün Şiraz ve Kirman’ı ele geçirdikten sonra Bağdat, Tekrit, Erbil ve Musul’a hakim oldu. Urfa’yı ele geçiren Timur bir süre sonra Akkoyunlu ve Karakoyunlu beylerini kendine bağladı. 1395 yılında Derbend’i ele geçirerek kuzeye yönelen Timur, Ukrayna ve Kiev üzerine yürüdü. Özi ırmağı kıyısında bulunan Kırım ve Azak çevresindeki Ceneviz kolonilerini ele geçirdi ve Moskova’ya dayandı.

1398’de Hindistan’a girdi. Delhi’yi ele geçirdi. 1400’de toplanan kurultaydan sonra Gürcistan Seferi’ne çıkma kararı aldı. Ardahan ve Kars üzerinden Bingöl’e geldi. Ahmed Celayir ve Kara Yusuf, Timur’dan kurtulmak için Osmanlı padişahı Yıldırım Bayezid’e sığındılar. Bayezid, Timur’a bağlı olan Erzincan’ı ele geçirdi. Timur ise 1400 yılında Erzincan’a tekrar hâkim oldu ve Sivas, Malatya ve Behisni şehirlerini ele geçirdi. Suriye üzerine yürüyen Timur Halep’i aldı ve Şam’ı kuşatarak aldı. 1402 yılında Erzurum, Erzincan, Kemah ve Kayseri üzerinden Ankara’ya doğru hareket etti. Ankara’da Çubuk ovasında yapılan savaşta Osmanlı kuvvetlerini büyük bir bozguna uğratan Timur, Yıldırım Bayezid’i esir aldı. Bir yıl Anadolu’da kalan Timur bütün Anadolu illerini ele geçirdi. 1403’de Gürcistan, 1405’de Çin Seferi’ne çıktı. Pir Muhammed’i yerine veliaht bırakan Timur, Otrar’da öldü.

Yukarıda Timur’un kısa bir hayatını yazdık. Rahmetli babam Ali Göksal Bey, bana aktarımlarında altını çize çize “Biz Timur’un ordularıyla Pamir’in eteklerinde dünyaya yayılmışız. Onu, bizim atalarımız yetiştirmiş ve kızlarını vermişler” demişti. Burada bahsedilen kişi Kazgan Han ve kızı Olcay Türkan Hanım’dır.