Türk Basın Tarihi’nde Kocaeli Basın’ının Yeri ve Önemi

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

18 Ocak 2023, 13:39

Kocaeli Türk basın tarihi, Cumhuriyet öncesi ve Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında çok önemli görevler üstlenmiştir. Öyle ki dönemin İzmit sancağı sınırlarında belirlenen Anadolu Ajansı ismi bunun en önemli örneğidir. Anadolu Ajansı’nın kurulduğu 6 Nisan 1920 tarihinden 2 gün önce, Geyve kazasının Akhisar nahiyesi istasyonunda Halide Edip’in Yunus Nadi Abalıoğlu’na söylediği “Evvela kendini ve mümkünse bütün vatanı kurtaracak olan Anadolu’dur” sözleri Heyet-i Temsiliye reisi Mustafa Kemal Paşa’nın emir ve talimatıyla karara bağlanır ve Anadolu Ajansı kurulur. Kuvay-i Milliye’nin haklılığını ve halkın sürekli aydınlanmasını sağlamak görevlerini üstlenen Anadolu Ajansı, bunun gerçekleştirilmesi için İstanbul, Zonguldak, İnebolu, Antalya, Kars ve İzmit’te haber alma şubeleri kurar. Mütareke yıllarında İstanbul basının milli mücadele haberlerinin kaynağı, genellikle takalarla, motorlu kayıklarla, yük gemileriyle İnebolu ya da İzmit’ten getirilen Anadolu Ajansı haber bültenleri ile sağlanmaktaydı. Bu bakımdan Kocaeli basının üstlendiği görev milli ruhun bedenlerde daima uyanık kalması bakımından kutsal bir harekettir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ve geleceği açısından Kocaeli basın hayatının bir başka önemli köşe taşı ise Atatürk’ün önderliğinde Anadolu basını ile gerçekleşen 16 Ocak 1923 tarihli İzmit basın toplantısı. Türk basın tarihinin kilometre taşlarından birisi olan bu tarihi toplantıya, Yakup Kadri Karaosmanoğlu da “Politika ’da 45 Yıl” adlı kitabında yer vermiştir. Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren Şefik Ergürbüz, Haydar Bey, Kılıçzade Hakkı, Sedat Pek, Cevdet Hakkı, Cevdet Yakup Baykal, Sefa Ülgen, Şefik Güler, Nedim Akkaya ve Saim Aşkın gibi birçok değerli insan Kocaeli basın hayatına hizmet vermiş ve bir şehrin hafızası olarak Kocaeli’nin tarihine hala ışık tutmakta. Yaptığımız çalışmalarda istifade ettiğimiz rahmetli gazeteci-yazar Sedat Şimşek imzalı “Kocaeli’nin Yazılı Basın Tarihi” adlı kitabı bizlere Kocaeli’nde faaliyet göstermiş ve gösteren birçok gazetenin varlığını aktarıyor. Kocaeli, Hür Fikir, Türk Yolu, Genç Düşünceler, Körfez, Marmara, Yeşil İzmit, Demokrat Uyan, Hürsöz, Yeni Zurna, Vahdet Kocaeli Postası, Bizim Şehir, Yavuz İzmit, Demokrat İzmit, Yaman İzmit, Demokrat Gölcük, Azim, Karamürsel, İstiklal, Demokrat Kocaeli, Hedef, Seka Postası, Demiryol, Gölcük Ekspres, Kandıranın Sesi, Doğuş, 27 Mayıs, Zafer, Türkyolu Bizimşehir, Gölcük, Büyük Dava, Anadolu’da Kandıra Postası, Kocaeli, Karamürsel Ekspres, İzmit Ticaret ve Sanayi Odası, Körfez, İzmit Postası, Yeni Kandıra, Gazete K, İzmit Ticaret, Halkın Sesi, Kocaeli Adalet, Yeni İzmit, Kocaeli Bayram, Gebze Postası, Yeni Yarımca, Işık, Kocaeli, Gölcük Postası, Kaynarcanın Sesi, Gebze Uyanış, Özgür Kocaeli, Yenidoğan, Gölcük’ün Sesi, Barış Işık, Çevrenin Sesi, Değirmendere Haber, Dört Temmuz, Gebze, Marmara, Gölcük Haber, Demokrat Gebze, Yeni Gebze, Gazete Gebze, Darıca Postası, Derince ve Ortam gazeteleri adında çok sayıda yazılı yayın organı Cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze Kocaeli’de basın hayatına hizmet vermekte. Kocaeli’nin ilk özel Türk matbaası Ahmet Fevzi matbaasında uzun yıllar kullanılan ve yayın hayatına 1918 yılında başlayan Kocaeli’nin ilk Türk gazetesi olan Kocaeli Gazetesi’ni de basan sallamalı Frankhental marka baskı makinası, 1980’li yıllarda satılarak Ordu, Ankara ve İzmir gibi Anadolu’nun birçok vilayetinde el değiştirir. Kocaeli basın hayatı hakkında sözlü ve yazılı kaynaklarda yapılan araştırmalar neticesinde 1924 yılında Kılıçzade Hakkı diğer bir deyişle Hakkı Kılıçoğlu tarafından Kocaeli basın hayatına kazandırılan ikinci Türk gazetesi de “Hürfikir” gazetesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Kocaeli’de basın sektöründe faaliyet gösteren bir başka gazete ise Sedat Pek tarafından 1937 yılında çıkarılan “Körfez” gazetesi.

Cumhuriyet Tarihi’nin ilk yerli kâğıt fabrikası olan İzmit SEKA 1934 yılında kurulur. Türk basınına uzun yıllar kâğıt üreten SEKA’nın 1934 yılından 2004 yılına kadar uzanan 70 yıllık öyküsü Türk basın tarihinde Kocaeli’nin basın hayatımıza sunmuş olduğu katkıyı da ortaya koymaktadır. Genç Cumhuriyet’in yeni fabrikalarının peş peşe açıldığı yıllarda açılır İzmit Kâğıt Fabrikası. Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi ile Cumhuriyet’in ilk yıllarında ülkemizde kullanılan kâğıtlar, ithal edilen ve yurdumuzda işlenen kâğıtlardı. Fransa’da Grenoble Üniversitesi Fransız Kâğıt Mühendisliği Okulu’ndan mezun olan genç bir mühendis yurda döndükten sonra, ülkemizde kâğıt sanayiinin kurulması için, sabırla bu idealini gerçekleştirmek için çalışır. İsmi Cumhuriyet tarihine yazılacak olan bu genç mühendis Mehmet Ali Kağıtçı’ydı. Genç girişimci Ali Kağıtçı’nın uzun süren ikna çabaları sonuç verir ve nihayet yerli kâğıdı üretecek modern bir kâğıt fabrikasının kurulması yolunda 14 Ağustos 1934’te İzmit Sümerbank Selüloz ve Kâğıt Fabrikası’nın temeli Başbakan İsmet İnönü tarafından atılır. Fabrikanın tesisi için kuruluş hazırlıkları, bizzat daha sonra fabrikanın müdürü olacak olan Mehmet Ali Kâğıtçı tarafından yürütülür. Dönemin İktisat Bakanı Celal Bayar’da 6 Kasım 1936’da İzmit Kâğıt Fabrikası’nı törenle açar. Ve ilk üretilen kâğıdımız… 1930’lu yılların Türkiye’sinde ekonomik koşulların güçlüğüne, olanakların kısıtlılığına rağmen başarılan bu üretim gerek İzmit’te gerekse de bütün yurtta büyük bir sevince neden olur.

18 Nisan 1936 Cumartesi günü, ilk Türk kâğıdına kavuşmuştuk. Mütevazı bir tören yapılmıştı. Herkeste bir heyecan vardı. Kâğıt hamurları keçelerin üzerinden su halinde geçerken, bu sulu madde nasıl kâğıt olacak diye merak içindeydi. Beyaz beyaz, çarşaf çarşaf kâğıtlar bobinlere sarılırken o buhar dumanının içinde gözlerde sevinç yaşları vardı.

Gazetelerde İzmit’te üretilen bu ilk yerli kâğıt üzerine haberler yayınlanır, köşe yazarları köşelerini bu müjdeli habere ayırır. Atatürk’ün İzmit Kâğıt Fabrikası’nda üretilen yerli kâğıtta basılan 19 Mayıs 1936 tarihli Ulus gazetesinin bayram ekini incelediğinde söylediği “Medeniyet hamuru…” sözü, İzmit Kâğıt Fabrikası’nın bunca yıllık tarihinin belki de özetiydi.

21 Nisan 1936 tarihli Cumhuriyet gazetesinde yayınlanan ‘Kâğıt’ başlıklı makalesinde yazar Peyami Safa’da şunları söylüyordu. “İzmit Kâğıt Fabrikası iki gün evvel yerli kâğıdı çıkardı. Ekmeksiz yaşaması mümkün olduğu halde kâğıtsız yaşama imkânı olmayan meslek için, yani mesleğimiz için 18 Nisan bir kâğıt bayramı günü sayılmaya değer. Kâğıt bizim her şeyimizdir. Bütün bilgimizi onunla aldık, gene onunla veriyoruz. Kâğıdın aziz delaleti olmasaydı ne öğrenebilir ne de öğretebilirdik ne haber alabilir ne verebilirdik. Kâğıt medeniyetin derisidir, İzmit Kâğıt Fabrikası’nda yeni Türk kültürünün nesci dokunuyor” 1980’li yıllarda dünyanın ilk 100 kâğıt fabrikası arasında gösterilen SEKA, birçok nedenden ötürü 2000’li yılların başında kapatılır ve sahip olduğu arazi Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’ne devredilir. Büyükşehir Belediyesi ise Türkiye’nin en büyük eğlence ve dinlence alanlarından birini buraya kurarak kente kazandırır. Eski adıyla Sümerbank Selüloz Sanayi Müessesesi SEKA’nın matbaa amiri Şefik Ergürbüz tarafından kaleme alınan ve Türkiye’de ilk “Matbaacılık Lügatı” olarak tarihe geçen kitap ise 1944 yılında İzmit’in ilk özel Türk matbaası olan Ahmet Fevzi matbaasında basılır. Bundan tam 3 yıl sonra 1947 senesinde yine Şefik Ergürbüz imzalı “Matbaacılık Tarihi” adlı kitap basın hayatımıza kazandırılır. Yeri gelmişken matbaacılık dünyasının önemli bir ustası da İzmit matbaacılığına katkısı ile bilinen ünlü Alman matbaacı Willi Blumel’dir.

1950’li yıllar sonrası matbaa sektörüne entertip kullanma zorunluluğu getirilmesi yayın hayatından birçok gazetenin ya çekilmesine ya da birleşmesine neden olur.

***

Basın İlan Kurumu Bayramoğlu Tatil Köyü

Türk Basınının 45 yıldır hizmetinde olan Basın İlan Kurumu Bayramoğlu Tatil Köyü basın mensupları için çok önemli bir tesis. Gazeteciler ve yakınlarına hizmet veren tesis, birçok gazetecinin yaz tatilini uygun fiyat ve yüksek konforda geçirdiği mekân olarak öne çıkıyor.

Basın İlan Kurumu Tatil Köyü, 1968 yılından beri Darıca ilçesinin Bayramoğlu – Balyanoz koyu mevkiinde yaklaşık 45.000 metrekare alan üzerinde faaliyet göstererek, misafirlerine hizmet veren sosyal çok amaçlı bir tesistir.