Valiler Kararnamesi ve Kültür Tarihimizde Valilik Makamı

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

10 Haziran 2020, 12:13

Makam ve mevkiler gelip geçici, tıpkı insan ömrü gibi fani ve boş…

Yeni Valiler Kararnamesi yayınlandı ve 41 ilin valisi değişti. Kararnameye göre Kocaeli Valisi Hüseyin Aksoy, Aydın Valisi olarak atandı. Ordu Valisi Seddar Yavuz ise Kocaeli Valisi oldu.

İnsan eser ve hizmetleri ile yaşar

Gazetecilik ve belgeselcilik hayatımda birçok vali tanıdım, söyleşiler yaptım.

Gazetecilik Anılarımda Valilerin Önemli

İlk kez 1983 yılında Kocaeli Valisi olan Hüseyin Öğütçen’le söyleşi yapmıştım. Daha sonra merhum İhsan Dede Kocaeli Valisi olmuş, bölgemize çok büyük hizmetler yapmış, emekli olduktan sonra da Kocaeli’ye yerleşmişti. Valiliği döneminde kurduğu Kocaeli Eğitim Vakfı ile eğitime büyük hizmetler yapmış, efsane bir valimiz. Kendisini bir kez daha rahmetle anıyorum. Keşke diğer valilerimizde İhsan Dede gibi hizmetler yaparak eser ve hizmetleri ile yaşasalardı.

Kültür Tarihimizde Valilik Makamı

Vali, Arapça veli kökünden gelen, sözlükte vâlî, “bir şeye çok yakın olan; yetkili kişi, yönetici” anlamlarına gelir. Hükümdarlar tarafından başşehrin dışındaki şehirleri/beldeleri yönetmek üzere tayin edilen memurlara vali, valilerin sorumluluğu altındaki yerlere vilâyet, şehirden daha geniş bölgelere eyâlet adı verilmiştir. İlk dönem idarî yapısında rastlanmayan eyalet kavramı daha sonraki dönemlerde kullanılmaya başlanmıştır. Eyalet valileri sorumluluk ve yetki bakımından vilâyet valilerinden daha nüfuzlu olup eyaletine bağlı şehrin valisini tayin edebildikleri gibi gerek gördüklerinde azletme yetkileri de vardı. İlk dönemlerde valilere emîr veya âmil denilmekteydi çünkü bu dönemlerde kumandanlar (emîrler) genellikle fethettikleri yerlere vali tayin ediliyordu. Ayrıca malî konular valilerin görev alanı içinde bulunduğundan vergi memurlarına verilen âmil unvanı valiler için de kullanılmıştır. Abbâsîler döneminde halifenin bir kişiyi vali tayin etmesiyle gerçekleşen valiliğe “imâretü’l-istikfâ”, merkeze uzak şehirlerde şehrin yönetimini zor kullanarak ele geçirip halifeden vali tayin edilmesini talep etme ve bu suretle vali tayin edilme durumuna ise “imâretü’l-isti‘lâ” adı veriliyordu. Kaynaklarda yetki ve sorumluluk düzeylerine göre genel (imâretü’l-âmme) ve özel (imâretü’l-hâssa) valilerden söz edilir. Genel vali, vilâyetle ilgili hemen her konuda sorumlu ve yetkilidir, özel valinin ise yetki ve sorumlulukları kısıtlıdır. (Kaynak: İslam Ansiklopedisi)

Vali mi, İl Beyi mi?

Türk tarihinde valilik, bir başka ifade ile mutasarrıf ve vali paşalık çok önemlidir. Osmanlı’da Vali Paşa unvanı ile anılan valilik makamları devlet kademesinde çok itibar görmüş.

Cumhuriyet döneminde; vilayet adı il, kaza adı ise ilçeye çevrilmiş, valiye il beyi, kaymakama ise ilçe, beyi adı verilmiş ancak il beyi unvanı halk arasında kabul görmemiş ve vali ismi kullanılmıştır.

Valiler her dönem çok itibarlı bir makam olmuştur. Valileri cumhurbaşkanları atamış, valilikler illerde bizzat devleti ve cumhurbaşkanını temsile eden en yüksek makam olmuştur.

.......

Yeni Valiler Kararnamesi Yayınlandı

Birçok ile yeni vali atanırken birçok vali merkeze çekilerek, mülkiye baş müfettişi oldu. Yeni valilerimize gazeteci ve belgeselci olarak hayırlı olsun diyor, başarılı hizmetler yapmalarını diliyoruz.

10 Haziran 2020 Tarihli Kararname

18 ile yeni vali ataması yapılırken, 23 ilin valisi yer değiştirdi. 17 ilin valisi mülkiye başmüfettişi olarak merkeze alınırken, Muğla Valisi Esengül Civelek ise Cumhurbaşkanı Başdanışmanı olarak atandı.

Atama kararları ile Adıyaman Valisi Aykut Pekmez, Çankırı Valisi Hamdi Bilge Aktaş, Denizli Valisi Hasan Karahan, Diyarbakır Valisi Hasan Basri Güzeloğlu, Eskişehir Valisi Özdemir Çakacak, Giresun Valisi Harun Sarıfakıoğulları, Konya Valisi Cüneyit Orhan Toprak, Kütahya Valisi Ömer Toraman, Manisa Valisi Ahmet Deniz, Mardin Valisi Mustafa Yaman, Sakarya Valisi Ahmet Hamdi Nayir, Samsun Valisi Osman Kaymak, Sinop Valisi Köksal Şakalar, Yozgat Valisi Kadir Çakır, Zonguldak Valisi Erdoğan Bektaş, Aksaray Valisi Ali Mantı ve Karaman Valisi Fahri Meral mülkiye başmüfettişliğine atanarak merkeze alındı.

18 ile yeni vali atandı, 23 ilin valisi yer değiştirdi

Söz konusu atama kararlarına göre Adana Valisi Mahmut Demirtaş Mardin Valiliğine, Afyonkarahisar Valisi Mustafa Tutulmaz Zonguldak Valiliğine, Ağrı Valisi Süleyman Elban Adana Valiliğine, Amasya Valisi Osman Varol Ağrı Valiliğine, Antalya Valisi Münir Karaloğlu Diyarbakır Valiliğine, Aydın Valisi Yavuz Selim Köşger İzmir Valiliğine, Balıkesir Valisi Ersin Yazıcı Antalya Valiliğine, Burdur Valisi Hasan Şıldak Balıkesir Valiliğine, Çanakkale Valisi Orhan Tavlı Muğla Valiliğine, Elazığ Valisi Çetin Oktay Kaldırım Sakarya Valiliğine, Erzincan Valisi Ali Arslantaş Burdur Valiliğine, İzmir Valisi Erol Ayyıldız Eskişehir Valiliğine, Kastamonu Valisi Yaşar Karadeniz Manisa Valiliğine, Kocaeli Valisi Hüseyin Aksoy Aydın Valiliğine, Kahramanmaraş Valisi Vahdettin Özkan Konya Valiliğine, Nevşehir Valisi İlhami Aktaş Çanakkale Valiliğine, Ordu Valisi Seddar Yavuz Kocaeli Valiliğine, Siirt Valisi Ali Fuat Atik Denizli Valiliğine, Tunceli Valisi Tuncay Sonel Ordu Valiliğine, Ardahan Valisi Mustafa Masatlı Amasya Valiliğine, Iğdır Valisi Enver Ünlü Giresun Valiliğine, Osmaniye Valisi Ömer Faruk Coşkun Kahramanmaraş Valiliğine, Düzce Valisi Zülkif Dağlı Samsun Valiliğine, Personel Genel Müdürü Gökmen Çiçek Afyonkarahisar Valiliğine, Mülkiye Başmüfettişi Mahmut Çuhadar Adıyaman Valiliğine, Göç İdaresi Genel Müdürü Abdullah Ayaz Çankırı Valiliğine, İller İdaresi Genel Müdürü Ali Çelik Kütahya Valiliğine, Altındağ Kaymakamı Erol Karaömeroğlu Sinop Valiliğine, Mamak Kaymakamı Ziya Polat Yozgat Valiliğine, Milli Eğitim Bakanlığı Personel Genel Müdürü Hamza Aydoğdu Aksaray Valiliğine, Teftiş Kurulu Başkanı Mehmet Alpaslan Işık Karaman Valiliğine, Melikgazi Kaymakamı Erkaya Yırık Elazığ Valiliğine, Zeytinburnu Kaymakamı Mehmet Makas Erzincan Valiliğine, Mülkiye Başmüfettişi Avni Çakır Kastamonu Valiliğine, Çatalca Kaymakamı İnci Sezer Becel Nevşehir Valiliğine, Bilgi İşlem Dairesi Başkanı Osman Hacıbektaşoğlu Siirt Valiliğine, Tatvan Kaymakamı Mehmet Ali Özkan Tunceli Valiliğine, Burhaniye Kaymakamı Hüseyin Öner Ardahan Valiliğine, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürü Hüseyin Engin Sarıibrahim Iğdır Valiliğine, Tepebaşı Kaymakamı Erdinç Yılmaz Osmaniye Valiliğine ve Destek Hizmetleri Dairesi Başkanı Cevdet Atay Düzce Valiliğine atandı.

Merkez teşkilatına yapılan atamalar

İçişleri Bakanlığı merkez teşkilatına yapılan atamalar ile İller İdaresi Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Fatih Serdengeçti Personel Genel Müdürlüğüne, Mülkiye Başmüfettişi Turan Ergün Teftiş Kurulu Başkanlığına, Strateji Geliştirme Başkanı Hüseyin Kürşat Kırbıyık İller İdaresi Genel Müdürlüğüne, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanı Savaş Ünlü Göç İdaresi Genel Müdürlüğüne, İller İdaresi Genel Müdür Yardımcısı Şefik Aygöl Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğüne, Mülkiye Müfettişi Mehmet Mut Strateji Geliştirme Başkanlığına, Silopi Kaymakamı Sezer Işıktaş Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığına ve Mülkiye Müfettişi Serdar Kartal ise Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığına getirildi.