Şiir Ve Belgesel Tadında Bursa’da Devri Alem

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

24 Aralık 2021, 13:01

Gebze gazetesi www.gebzegazetesi.com ve gazete Gebzede belgeselcinin not defteri köşesinde yazdığım 24 Aralık 2021 tarihinde yayınlanan makalelerimi sizlerle paylaşıyorum.

https://www.gazetegebze.com.tr/.../siir-ve-belgesel...

  Osmanlıdan Cumhuriyete Sanayi Tarihimizde  Bursa'da belgesel Tadında Devri Alem 

Burası imparatorluklara  başkentlik yaptı
Burası Selçuklu  Osmanlı ve Türkiye'nin sentezi
Burası tarihin canlı şahidi yeşillikler diyarı
Burası şairlere  ve ressamlara ilham kaynağı
Burası Osman Orhan gazilerin ebedi yurdu
Burası benim şehrim ilk gördüğüm  1978 yılında aşık olduğum  benim şehrim Bursa
Korona vebasından sonra İstanbul’dan sonra ilk gittiğim ikinci şehrim  Bursa’yı bir kez daha görmek yaşamak İçin Bursa’ya gidip  ünlü şairimiz Ahmet  Hamdi Tanpınar’ın  Bursa’da zaman şiiri ile  belgesel tadın da Bursa’da kadim zamanlara yolculuğa çıkacağız

Bursa da Zaman
Bursa'da bir eski cami avlusu,
Küçük şadırvanda şakırdıyan su;
Orhan zamanından kalma bir duvar...
Onunla bir yaşta ihtiyar çınar
Eliyor dört yana sakin bir günü.
Bir rüyadan arta kalmanın hüznü
İçinde gülüyor bana derinden.
Yüzlerce çeşmenin serinliğinden
Ovanın yeşili göğün mavisi
Ve mimarîlerin en ilâhisi.

Bir zafer müjdesi burda her isim:
Sanki tek bir anda gün, saat, mevsim
Yaşıyor sihrini geçmiş zamanın
Hâlâ bu taşlarda gülen rüyanın.
Güvercin bakışlı sessizlik bile
Çınlıyor bir sonsuz devam vehmiyle.
Gümüşlü bir fecrin zafer aynası,
Muradiye, sabrın acı meyvası,
Ömrünün timsali beyaz Nilüfer,
Türbeler, camiler, eski bahçeler,
Şanlı hikâyesi binlerce erin
Sesi nabzım olmuş hengâmelerin
Nakleder yâdını gelen geçene.

Bu hayâle uyur Bursa her gece,
Her şafak onunla uyanır, güler
Gümüş aydınlıkta serviler, güller
Serin hülyasıyla çeşmelerinin.
Başındayım sanki bir mucizenin,
Su sesi ve kanat şakırtılarından
Billûr bir âvize Bursa'da zaman.

Yeşil türbesini gezdik dün akşam,
Duyduk bir musikî gibi zamandan
Çinilere sinmiş Kur'an sesini.
Fetih günlerinin saf neşesini
Aydınlanmış buldum tebessümünle.

İsterdim bu eski yerde seninle
Başbaşa uyumak son uykumuzu,
Bu hayâl içinde... Ve ufkumuzu
Çepçevre kaplasın bu ziya, bu renk,
Havayı dolduran uhrevî âhenk..
Bir ilâh uykusu olur elbette
Ölüm bu tılsımlı ebediyette,
Belki de rüyâsı bu cetlerin,
Beyaz bahçesinde su seslerinin.

AHMET HAMDİ TANPINAR
MERİNOS TEKSTİL SANAYİ MÜZESİ

Bursa da ilk durağımız  Bursa Merinos sanayi müzesi oldu müzeyi gezerek  Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti sanayi tarihinede kültür yolculuğuna çıktık.
Osmanlı döneminde sanayinin gelişmesi için  vakıflar bakanlığı tarafından Bursa merkezde kurulan  İpekli dokuma ve İpek ipliği fabrikası bugün tekstil müzesi haline gelmiş  vakıflar genel müdürlüğün değiştirilen eski logosunda yer alan fabrika binası görseli  bir vakıf eseri olan Hereke  ve Bursa İpek dokuma fabrikalarını temsil etmekte  maalesef vakıf fabrikaları özelleştirilerek vakıf Medeniyeti yok olmuştur.
Bursa Fabrikayı Hümayun ile ilgili Bursa Büyükşehir belediyesi arşivlerinden  yaralanarak hazırladığımız Bilgi notunu  sizlerle paylaşıyorum
Bursa'da İpek Dokuma Tarihi
http://tekstilmuzesi.bursa.bel.tr/merinos-tekstil-muzesi.../
  
Vakıf Eseri  Bursa Fabrikayı Hümayun
  
Bursa Muradiye Mahallesi’nde bulunan tarihi bir fabrika binasıdır.
Yakın zamanlara kadar Tekel binası olarak kullanılan yapının dere üzerinde bulunan çok ilginç bölümleri, geçen yıl içinde çöküp yok olmuştur. Yapının diğer bölümleri ise sağlam olmasına karşın son yıllarda bakım yapılmadığı için hızla yıpranmaktadır. Yapının üzerinde Sultan Abdülmecit’in adının yazılı bulunduğu eski yazı bir kitabe ile, üzerinde sonradan yapılan ek bölümlerde 1929 tarihi yazılmaktadır. Fabrika-i Hümayun adıyla 1854 yılında kurulan bu fabrikanın yapısı, Bursa Belediyesi tarafından yeniden organize edilerek bir Sanayi Müzesi ve Bursa Araştırmaları Vakfı’na merkez yapılması için projeler hazırlanmış, ama bir türlü çalışmalara başlanamamıştır. Günümüze dört yapıdan oluşan toplam 4.000 m2  dolayında bir külliye olarak ulaşmıştır. Külliye ilk yapıldığında, birbirine paralel iki fabrika binası ve bunların arasında bacalı küçük bir bina ile doğuda küçük bir binadan oluşmuş, günümüzde mevcut olan beş katlı ara blok sonradan eklenmiştir. (Yücel) Kaplıca Caddesi üzerindeki ahşap yapı ipliklerin çekilip sarıldığı, depolandığı ve pazarlandığı yer olmalıdır. Binanın Cilimboz deresi kenarında “Divanhane”si bulunmaktadır. En arkadaki yapı Suphi Bey Haritası’nda “Kozahane” olarak belirtilmekte, muhtemelen iki yapı arasındaki küçük bacalı binada buhar kazanlarında ıslatılan kozalar burada kurutulmaktadır. Doğuda, Suphi Bey Haritası’nda “Kasr-ı Hümayun” olarak belirtilen yapı fabrika yöneticisinin konutu veya konuk evi olmalıdır. Yapı günümüzde Faruk Saraç Tasarım Meslek Yüksekokulu olarak h,zmet vermektedir.(Bursa belediyesi arşivi)
İlim  kültür tarih araştırmaları merkezi www.iktav.com olarak İpek halı tarihi ile ilgili hazırladığımız araştırma  ve belgeselleri 
www.haliarsivi.com da kültür araştırmacılarımızın bilgisine sunmuş bulunmaktayız

Bursa  Sanayi Müzesi
Belediye Başkanlığımızca kentin kültür ve sanat yaşamını zenginleştrimek, sosyokültürel hayatını canlandırabilmek amacıyla yürüttüğümüz tarihi kültürel mirası yaşatma ve koruma projeleri kapsamında Atatürk Kongre ve Kültür Merkezinde Bursa Merinos Tekstil Sanayi Müzesi kurulması ile ilgili çalışmalar yürütülmektedir.
Bu amaçla Bursa Merinos Tekstil Sanayi Müzesinde; Açılışının 1938 yılında Mustafa Kemal Atatürk tarafından gerçekleştirildiği, Cumhuriyet ve Bursa tarihinin sembol işletmelerinden biri olan Merinos Yünlü Müessesi restore edilerek müze mimarisine uygun bir biçimde tasarlanmıştır. Sergileme düzeniyle ilgili olarak oluşturulan konseptte, eski Bursa Merinos Fabrikası’nda gerçekleştirilen üretim sürecinin bölümlerinden tanıtılması hedeflenmiştir. Bu amaçla ham yün elyafın gelişinden, ipliğin oluşumu,iplikten dokumanın elde edilmesi, boya ve terbiye işlemlerinin yapılması ve konfeksiyon ürünlerinin elde edilmesine kadar olan üretim sürecinde kullanılan makinalar ve malzeme örnekleri dört ayrı salonda sergilenecek biçimde bir düzenleme yapılmıştır. Ayrıca elyaf,iplik ve kumaşların fiziksel ve kimyasal testlerinde kullanılan cihazlara yönelik bir laboratuvar bölümü oluşturulmuştur.Oluşturulan tasarımda tekstil makinalarının daha rahat algılanabilmesi için bir dolaşım aksı detaylandırılmıştır. Dolaşım aksının ziyaretçiler tarafından mümkün olduğunca net bir şekilde algılanması ve böylelikle ilginin makinalar üzerinde yoğunlaşması hedeflenmiştir. Aynı zamanda müze ziyaretçilerinin tekstil makinaları ve yapılan üretim safhaları hakkında bilgi alabilmeleri için çeşitli bilgilendirme panoları da arka taraftaki duvarlarda ve ziyaretçi yolunun yanlarında konumlandırılmıştır. Ayrıca 2 kattan oluşan yapının 1. Katında kültür ve tarih mirasının tanıtımına yönelik çeşitli sergilerin düzenlenmesi amacıyla bir sergi salonu oluşturulmuştur. 2.Katta cumhuriyetimizin önemli ressamlarından olan Malik Aksel’e ait bir galeri salonu mevcut durumdadır.

Yünlü dokuma merkezlerinden biri olan Bursa’nın ilk tekstil fabrikası Merinosta yer alan ve dönemin endüstri teknolojisini belgeleyen makine ve teknik ekipman bakım ve onarımdan geçirilerek, özgün fonksiyonları simgelenecek ve sergilenecek bir biçimde teşhire hazır hale getirilmiştir. Aynı zamanda sanayi ve teknoloji tarihi ile Merinos tarihini belgelemeleri açısından bu miras kapsamında korunması uygun görülenlerin proje dahilinde bir müze kapsamında degerlendirilmesi ve korunması sağlanmıştır.

Söz konusu olan Merinos Tekstil Sanayi Müzesi  14 Ekim 2011 tarihinde kapılarını ziyaretçilerine açmış bulunmaktadır. 4 ana bölümden oluşan Tekstil müzesinde her bölümde sırası ile merinos koyunundan alınan kirli yün yapağının hangi aşamalardan geçerek yünlü kumaşlara dönüştügünün hikayesi anlatılmaktadır. Aynı zamanda bahsi gecen bölümlerden  ayrı olarak Atatürk odası, müdür odası, Bursa  ipekçiliğinin geçmişine ayna tutan aynı zamanda salı, çarşamba, perşembe ve cuma günleri kozadan ipek çekimi ile birlikte ipekli dokuma da ipek bölümünde ziyaretçilerimiz tarafından görülebilmektedir.

Mustafa Kemal Atatürk’ün eliyle yaptığı son açılış olması bakımıyla ayrıca bir önem kazanan Merinos Yünlü Müessesi ,bugün Tekstil Sanayi Müzesi olarak Cumhuriyet hafızasına yolculuk etmek isteyen siz değerli ziyaretçilerini ağırlamaktan onur  duyacaktır.  (Kaynak Bursa belediyesi arşivi )