BELGESEL TADINDA KOCAELİ’ DE KÜLTÜR YOLCULUĞU (1)

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

30 Eylül 2021, 11:03

BELGESEL TADIN DA KOCAELİ’ DE KÜLTÜR YOLCULUĞU (1)

Kocaeli üzerine bir çok kitap ve makaleler yazıldı.Akademisyenler yüksek lisans tezleri hazırladı. Bu araştırma yazısı özel olarak farklı bir dille hazırlanmıştır.

Kocaeli ile ilgili yetişen genç nesle ve öğrencilere “Kocaeli Kent Kültür Bilinci “ verebilecek görsel ve görüntülü bir çalışmaya ihtiyaç bulunmakta

Kocaeli gibi değil Türkiye’de , Dünyada bu kadar kısa zamanda hızla büyüyen bir başka bölge yoktur. Geçmişte, Hendek’den , İstanbul’un Tuzla ilçesine kadar çok geniş bir alanı kapsayan Kocaeli’nin nasıl büyüdüğünü göstermekte.

Bugün İzmit merkez, Gölcük, Başiskele, Karamürsel, Gebze,Darıca, Çayırova,Dilovası,Körfez, Kartepe ve Kandıra ilçeleri ile sanayi ,bilim,teknoloji ve kültür alanında dünya kenti olma yolunda hızla ilerliyor.

İKTAV Belgesel Yayıncılık Araştırma Merkezi ve kütüphanesinde bulunan bir çok bilgi ve belgeyi inceledik. Başbakanlık Arşivler genel müdürlüğünden araştırmacı belgesi alarak Osmanlı Arşivinde yer alan Gebze ile ilgili binlerce belge üzerinde araştırmalar yaptık.

Kocaeli Valiliğinin 1960-1970 ve 2000 yıllarında yayınladığı il yıllıkları ile Orjinal nüshası Belgesel Yayıncılık Kütüphanesinde olan ve 1927 yılında Osmanlıca olarak Kocaeli valiliği tarafından basılan “ Kocaeli İli Meclisi Umumi Zabıt Namesi “ kitabındaki bilgilerden de yararlandık. Kültür Bakanlığı,Kocaeli Valiliği, Kaymakamlıklar, Büyükşehir ve ilçe Belediyeleri başta olmak üzere resmi ve özel bir çok kurum ve kuruluşun bilgi,belge ve arşivlerinden yararlandık

Bu araştırma yazısı ilk öğretim okulu öğrencileri için yardımcı olmanın yanında, Kocaeli ile ilgili yüsek lisans ve doktora tezi hazırlayacak akademisyenlere, kaynak eser teşkil edecektir.

KOCAELİ’NİN KÜLTÜR TARİHİNE

Ben, Samanlı dağlarının süsü,

Yeşil umutlarla kaynıyor içim.

Ben, Kartepe’nin beyaz örtüsü,

Duman duman olup savrulacağım.

Ben İzmit Körfezi’nin zümrüt yeşili,

Ben, tarih,kültür ve bilimin beşiği

Ben adını Akçakoca gaziden alan

Sanayi ve Kültür’de Marka şehir Kocaeliyim..

Kökleri tarihin derinliklerine uzanan koca çınarım... Tarihte nice medeniyetlerin gelip geçtiği uzun bir yolum ben. Karış karış taşına toprağına vurgun olduğumuz güzel vatan Anadolu’yum. İmparatorluklar şehri İstanbul’un Anadoluya açılan kapısıyım.

Bin yılları, beş bin yılları devire devire bu güne gelmiş bir medeniyetler beşiğiyim. Adım başı tarih. Adım başı geçmişten izler taşıyorum. Doğal güzellik yurduyum.Adım başı kültür, adım başı yaşam. Her an yeniden keşfedilmeye hazır.

Marmara’da ışıl ışıl parlayan yıldızım ben.

Dalları filizlerle bezeli yaşlı bir Çınar’ım… Her gün yeniden doğuyorum… Geçmişim tüm kültürleri kucaklar…Doğu-Batı arasında bir köprüyüm ben. Göç yoluyum.Göçmenlenrin yurt yuva kurduğu yerim. Depremlerin ve savaşların küllerinden doğuyorum… Astakos’um, Nikomedia’yım.. İznikomidim…İpek yollarının birleşme noktasıyım.Selçukluyum... Osmanlının ilk sancak merkeziyim..16 Ocak 1923’de Atatürk’ün İzmit basın toplantısı ile Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun dünyaya duyrulduğu yerim. Adım ne olursa olsun binlerce yılın kültürlerinin birikimiyim….

Ben.. Şifalı Çenedağı Suyunun menbai Derince’yim.. Ben .. İpekhalı ve Rafineri merkazi Körfezim..... Pehlivanlar diyarı Karamürselim.........Donanma Şehri Gölcüküm...Tarım ve Turizm Merkezi Kandırayım...Sanayi ve Teknoloji bölgesi Gebzeyim... Dağ ve Yayla turizmi ile ünlü Kartepe ve Başiskeleyim... Organize Sanayı bölgesi Dilovasıyım, geleceğin kongre ve ticaret merkezi Çayırovayım... Ben Kültür ve Turizm bölgesi Darıcayım... Ben vilayet merkezi İzmitim… BEN ADINI AKÇAKOCA GAZİDEN ALAN, SANAYİ,BİLİM,KÜLTÜR VE TURİZM’DE MARKA ŞEHİR KOCAELİYİM....

* Kocaeli, Türkiye’nin batıdan doğuya açılan ilk kapısı.

Marmara Bölgesi’nin doğusunda, Asya-Avrupa kara ve demiryolları üzerinde yer alan, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Türk Sanayii tarihinde önemli bir yeri olan şirin bir şehrimiz. Türklerin Denizle tanışıp ilk Türk donanması ve ilk Tersanenin kurulduğu yer.

Tarihi eserleri, doyumsuz doğal güzellikleri, plajları, yaylaları, bilim ve teknoloji Araştırma merkeziyle Kocaeli, sanayi, ticaret, turizm, tarih ve kültür şehrimiz.

Tarihi kaynaklara göre "Bitinya" ismi verilen bu yöreden M.Ö. 12. yüzyılda Frikyalılar geçmiş. M.Ö. 712'de Megaralılar kendilerine yeni bir yurt bulmak için buraya gelmiş ve "Baş İskele" mevkiinde Astakos ismi verilen şehri kurmuş.

Tarihi en eski şehirlerimizden biri. Burası M.Ö. 337-357 yılları arasında Bitinya Krallığının merkezi olarak karşımıza çıkıyor. M.Ö. 74 yılında Roma'nın eyalet merkezi olmuş. M.S. 395 yılında Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasıyla, Bizans İmparatorluğu’nun toprakları içinde kalmış. 1078 yılında Anadolu Selçukluları tarafından alınan Kocaeli, Orhangazi zamanında 1326-1330 yılları arasında Akçakoca tarafından Osmanlı topraklarına katılmış.

Bu döneminde 1326’da ilk Kaptan-ı Derya Karamürsel Alp tarafından şimdiki Karamürsel’in kıyısında ilk Türk donanması kurulmuş.

1337’de Rumeli fatihi şehzade Süleyman Paşa, Kocaeli’nin ilk sancak beyi oldu. Bu dönemden sonra şehir, önemli bir merkez olma özelliğini gösterdi, bir çok bakımdan mamur hale getirildi. Köprü, mektep, medrese, çeşme, han, hamam, camii ve saraylar inşa edildi.

* KURTULUŞ YILLARINDA KOCAELİ.....

Kocaeli'nin tarihinde sıkıntı ve kara günlerde yaşandı. Tarih boyunca düşkünlere kucak açtı, mazlumlara barınak, göç edenlere vatan, sürgüne uğrayanlara sığınak oldu. Tarihe 93 harbi ve Rus bozgunu olarak geçen Balkan ve Kafkas Harbinde Rumeliden sürülen binlerce aile Kocaeli bölgesine yerleştirildi. Karadenizde Rus işgali sırasında Rum ve Ermeni zulmünden kaçan on binlerce Karadenizli Kocaeli bölgesinde yeniden yurt yuva kurdu. İşgallerde ve göç yollarında şehit olanları rahmet ve şükranla anıyoruz.....

93 harbinde Kocaeli’ye göç edenlerin peşini sıkıntılar bırakmıyordu. Eli silah tutan vatanperver Kocaelililer Balkanlar, Çanakkale, Yemen ve Kafkasya Cephelerinde düşmana karşı yiğitçe savaşırken gözü yaşlı analar, bağrı yanık eşler ve öksüz çocuklar;yıllarca şehit haberi ve gazi yolu bekledi. 7 düvele karşı yapılan 1. Cihan Harbinde Kocaeli binlerce gencini şehit ve esir verdi.

Kurtuluş Savaşı öncesi 20 Kasım 1918’de İzmit, İngilizler tarafından işgal edildi. 27 Ekim 1920’de de şehir, Yunanlıların işgaline uğradı. İşgalci Yunan askerleri Kocaeli bölgesindeki yerli Rum ve Ermeni işbirlikçilerle Türkleri katledip bir çok köy ve mahalleyi yakmaya ve yağmalamaya başladı. Yağma ve katliam 27-28 Haziran 1921 gecesi doruk noktasına ulaştı. 28 Haziran sabahı sadece İzmit merkezinde 312 kişiyi katlederek şehri ateşe verip yaktılar...

Yunan askerlerinden destek alan yerli Rum ve Ermeni çeteleri yıllarca birlikte yaşadığı savunmasız ve sahipsiz Türklere karşı terör estirmeye devam ediyordu. Gölcük,Karamürsel-Gebze ve Körfez ilçesinde savunmasız binlerce kişiyi katleden Rumlar insanları camilere doldurup diri diri yaktılar. Rum ve Ermeni çetelerinin bu zulmünden kaç gencimizin haberi var...? Yaşanan katliam ve zulmü bile araştırmıyoruz. Kaç şehit ve esir verildiğinden haberimiz bile yok...Şehit torunları bu tarihi gerçekleri araştırıp kamuoyuna açıklamalı.. Gençlerimiz milli kültür ve tarih bilincine sahip olmalı..

*KOCAELİ 1377 ŞEHİT VERDİ..

Kocaeli, Mustafa Kemal Atatürk'ün öncülüğünde Anadolu'da başlayan Milli Kurtuluş Savaşı ile 28 Haziran 1921 tarihinde işgalden kurtarıldı. 11 Şubat 1922'de İzmit sancağı iken, Kocaeli Sancağı oldu. Her yıl 28 Haziran'da İzmit'de kurtuluş şenlikleri düzenlenerek şehitlerimiz rahmet ve şükranla anılıyor..

Bu vatan toprağın kara bağrında

Sıradağlar gibi duranlarındır!

Bir tarih boyunca onun uğrunda

Kendini tarihe verenlerindir!

Milli Savunma Bakanlığının Resmi kayıtlarına göre Kocaelinde, Balkan Savaşı, Birinci cihan harbi, Sarıkamış, Çanakkale, Kurtuluş savaşı, Kore savaşı, Kıbrıs barış harekatı ve benzeri savaşlarda 1377 şehit verilmiş. Savaşlara gönüllü katılanlar esir kamplarında tutsak olanlar, kaybolanlar ve hastalıktan ölenler kayıtlara girmemiş. Bunlarda dikkate alındığında şehit sayısı çok yüksek rakamlarla ifade ediliyor. Bu gün Kocaeli’nde 9 şehitlik bir şeref nişanesi olarak şehri süslüyor. Bunlardan Kocaeli Şehitliği, Terör şehitleri Anıtı, Gebze şehitliği, Şehit Yahya Kaptan Anıt Mezarı ve İstiklal Harbi şehitliği önemli şehitlikler.. Şehitlerimizi ziyaret edip ruhlarına fatiha okuduktan sonra Kocaelideki kültür gezimize devam ediyoruz..

ATATÜRK KOCAELİ’YE GELİYOR.....

Savaşın sona ermesinden sonra Gazi Mustafa Kemal, İzmit’i ziyaret etti. 13 Haziran 1922 günü Kocaeli sancağına gelen başkumandan önce Adapazarı’nı ziyaret etti ve 17 Haziran günü öğleden sonra binlerce kişi tarafından İzmit’e uğurlandı. İzmit istasyonunda kendisini askeri ve mülki erkan ile coşkulu bir topluluk karşıladı. 16 Ocak 1923 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk ilk basın toplantısını İzmit'te düzenleyerek Cumhuriyetin ilanı ile ilgili önemli açıklamalar yaptı.. Kocaeli Gazeteciler cemiyeti 16 Ocağı her yıl basın onur günü olarak kutluyor...

20 Nisan 1924 tarihinde Kocaeli il, İzmit ise il merkezi oldu. İzmit Belediyesi 1993 yılının Eylül ayında Bekirpaşa ve Saraybahçe alt kademe belediyelerini de içine alarak Büyükşehir Belediyesi statüsüne kavuştu.

Trakya ve İstanbul’u Anadolu’ya bağlayan topraklar üzerinde bulunan Kocaeli’nde demiryolunun önemi de çok büyük. İzmit-İstanbul arasındaki demiryolu 1873’te ulaşıma açıldı. Bu hat aynı zamanda Bağdat demiryolu’nun ilk bölümünü oluşturuyordu. Bu ilk bölümden sonra 1889’da İzmit-Ankara demiryolunun inşası başladı ve üç yılda tamamlandı. İzmit, Berlin -Bağdat ve İstanbul Hicaz Demir yolu ulaşımında önemini tarih boyu hep korudu.

Tarih ve Kültür şehri olan Kocaeli doğal güzelliklerle de dikkat çeker. Gezip görmek için gelenlere kent ve çevresinin sunabileceği doyulmaz güzellikler var. Özellikle Kocaeli’yi kuzeyden çeviren Karadeniz kıyılarının doğal plajları, mavi ve yeşilin eşsiz birlikteliği görülmeye değer.