Durum gayet vahim!

20 Ağustos 2011, 13:15

Bir zamanlar dünya ekonomisiyle ilgili yorum yaparken, küresel ekonomiyi çift motorlu bir uçağa benzetirdik. Biri: Euro bölgesi, ki motoru durma noktasında... Diğeri de ABD; ve o motor iyi kötü çalışıyor. Artık bu benzetme geçersiz. Çünkü motorların her ikisi de fazlasıyla sorunlu. Dünya ekonomisi geleceği hiç de parlak olmayan, çok sorunlu bir inişe hazırlanan dev bir uçağa benziyor.

Enteresan senaryolar sözkonusu; Felaket senaryosu: Burun üstü çakılabilir. Hasarlı bir senaryo: Çok sert bir iniş yapabilir ama can ve mal kaybı büyük olabilir. Az hasarlı bir senaryo da var. Gerekli önlemler alınır, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu gelişmekte olan ülkeler gibi yedek motorlar devreye girebilir... Ancak başta Çin olmak üzere bu ülkelerin de uçağı ne kadar ve ne süreyle sorunsuz uçurabileceği de tartışma konusu.

Bu uzun girişten sonra; en son söyleyeceğimizi en baştan söyleyelim. Dünya ekonomisi 1929 Büyük Buhranı'na benzer bir kriz döneminde... Son günlerde yaşadığımız piyasa çalkantıları da bunun bir parçası...

1929 krizi 50 aydan fazla sürmüş ve dünya sanayi üretimi ile dünya ticaret hacmi çeşitli dalgalanmalardan sonra 37-40. aylarda dibe vurmuş. Dünya sanayi üretimi 2008'deki krizden sonra 2009'da dip yaptı ancak 2010'da yeniden 2007 seviyesine yükseldi.

Ancak, 1929 senaryosu tekrarlanırsa, ikinci bir dip gözüküyor. İşte mesele bu; ikinci bir dip olursa, ilkinden daha sert olacak ve domino etkisiyle tüm ekonomileri sarsacak. Ve işin kötüsü bütün sözü dinlenen ekonomistler ikinci bir dip beklediklerini açıkça söylüyor.

Euro ekonomisi çok zor bir dönemeçte… Yunanistan, İrlanda, Portekiz gibi küçük ekonomileri Almanya gibi devler kurtarabiliyordu. Ancak kriz çok borçlulardan İspanya ve İtalya'ya sıçradı. Almanya da toplam nüfusu 100 milyona varan 3.5 trilyon dolar toplam milli hasılaları olan bu iki ülkeyi kurtarmak istemez. Zaten geçen hafta niyeti olmadığını bir şekilde beyan etti.

İtalya´nın borcu 1.6 trilyon euro, borç/milli hasıla oranı yüzde 120 ve ABD ve Japonya´dan sonra en çok borcu olan üçüncü ülke. Böylesine borçlu bir ülkeyi kurtarmak, AB'nin diğer devlerini ekonomisini zora sokabilir. Mesela kriz Fransa'ya sıçrayabilir.

ABD'ye gelince; tahvil satarak borçlanmayı sürdürebilmek için gerekli borç tavanını aşırı partizanca çekişmeler sonunda yükselttiler. Ancak bu tartışmalar ekonomiye zarar verdi; ABD'nin kredi notu düştü. Piyasalar sert inişler yaşadı. ABD için asıl sorun, bir yandan bütçe kısıntılarına giderken öte yandan ikinci kez daralmak üzere olan ekonomiyi canlandırma gereği. Üretime ilişkin veriler hiç parlak değil.

Değerli okuyucular, sizlere dünyanın en önemli ekonomistlerinin ve yatırımcılarının görüşlerini aktarmakta fayda görüyorum. Onlar söylediler biz de kulak verelim:

İsabetli ancak karamsar tahminleriyle "Bay Kahin" adı takılan ve New York Üniversitesi'nin İstanbul doğumlu ekonomi profesörü olan Nouriel Roubini, bir çok önde gelen ekonominin tekrar resesyona girmekten kendilerini koruyamayacağını ifade ediyor. Roubini, AB'nin borç krizini yönetecek büyüklükte adımlar atacak durumda olmadığını, gelişmiş ekonomilerin borç, bütçe ve büyüme sorunlarının giderek sıkışıklığa neden olduğunu vurgulayarak "Çift dipli bir resesyona sürükleniyoruz" diye konuşuyor.

Ünlü yatırımcılardan Jim Rogers, ABD´nin artık borcunu çevirmesinin çok zor olduğunu ve not indiriminin çok geç geldiğini savunurken, dünyanın en iyi ekonomistlerinden biri olan Beyaz Saray Ekonomi Konseyi´nin eski başkanı Larry Summers, kesinlikle yeni bir resesyon yaşanması riski olduğunu belirtiyor.

Fazlasıyla karamsar olan büyük yatırımcılardan Marc Faber ise, "Bir sonraki kriz çok daha büyük olacak. Bir daha kriz olduğunda 2008´den çok daha kötü olacak. Bu olmadan önce para basma ve savaş olacak. Tüm sistem çökecek. Bu yüzden insanlara düşünmeleri gerektiğini söylüyorum. Toptan bir çöküşte devlet tahvili ve nakit sahibi olmak istemezsiniz" diyor.

Faber'e göre, altın son zamanlarda aşırı alındı ve fiyatı şişti, gelecek haftalarda bir düzeltme olabilir ve bunun bir alım fırsatı olarak kullanılması gerekiyor.