Makale:
Yazdır Facebook'ta Paylaş

GEBZE’DE YOK OLAN VAKIFLAR

GEBZE’DE YOK OLAN VAKIFLAR

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

07 Aralık 2021, 14:45


Gebze gazetesi www.gebzegazetesi.com ve gazete Gebze'de 7 Aralık 2021 tarihli belgeselcinin not defterinde yayınlanan makalelerim .
Gebze’nin kentleşmesinde büyük katkısı olan vakıflar ve vakıf eserlerinin korunması Milli ve manevi bir görevdir. Kültür ve medeniyet tarihimizde vakıfların büyük hizmetler yapmışlardır . İslam hukukuna göre vakıflar özel mülke konu olsalar da gördükleri fonksiyon itibariyle birer kamu kurumu niteliğindedirler. Bu bakımdan vakıflar aynı zamanda sosyal yapının da çok önemli bir belirleyicisi durumundadır. Gebze’nin şehirleşmesinde hayırsever devlet adamlarının kurdukları vakıfları tanımak ve koruyup gelecek kuşaklara emanet etmek gerekiyor.
Gebze'nin fethinden hemen sonra Gebze fatihi Sultan Orhan’ın Gebze de kurduğu vakfı ile Gebze bölgesi bir vakıf toprağı olmuştur. Sultan Orhan'ın kurduğu bu vakfın Gebze'nin Türk İslam şehri olmasında etkisi büyüktür. Gebze ikinci kez Çelebi Sultan Mehmet tarafından fethedilince Darıca bölgesi Sultan Mehmet’in Bursa'da kurduğu vakfına bağlanmıştır. Bu dönemde bizzat devlet erkânı tarafından kurulup geliştirilen vakıf müessesinin misalleri olarak Gebze'de Osmanlı dönemi boyunca çok sayıda vakıf kurulmuş veya bazı yerleşim yerleri başka beldelerdeki vakıflara gelir olarak vakıf edilmiştir. Osmanlı döneminde Gebze de kurulan vakıflardan bazıları Kültür ve medeniyet tarihimiz de vakıfların önemini göstermekte. İşte o vakıflardan bazıları:
Gazi Çoban Mustafa Paşa İmareti ve Vakfiyesi
Gebze’nin kentleşmesine büyük katkısı olan en önemli Vakıf Çoban Mustafa paşa vakfıdır. Bu vakfın vakfiyesindeki bilgiler vakıf medeniyetinin önemini gösteriyor. Vakfiyede yer alan bilgilerden bazıları “1523 yılında Gazi Mustafa Paşa’nın kurduğu imaret vakfı bir cami, 16 hücreli bir medrese 13 hücreli bir hangah, 12 adet sofra hücresi olan 7 tabhane, 1,kervansaray, 2, ahır, 1 kiler, 1 mutfak, 1 yemek salonu, 1, fırın, 1 odun ambarı, 1 türbe ve 2 oda kütüphaneden müteşekkil önemli bir vakıf eserdir”. İlk kuruluş döneminde Mustafa Paşa bu Külliyenin kütüphanesine 46 cilt tefsir 30 cilt hadis şedhleri, 25 cilt usul ve furu'metin ve şerhleri 17 cilt fetva, 47 cilt kelam ve saire olmak üzere 165 kitap vakfetmiştir. Ancak vakfın bütün mal varlığı bu kadar değildir. Vâkıfın gerek burada gerek diğer bölgelerinde kendisine gelir alanı olan çok sayıda müştemilatı vardır. İlk dönemlerde Gebze'nin önemli kısmı bu vakfın arazidir. Gazi Mustafa Paşa, kurduğu vakfa gelir olsun diye birçok dükkân ve diğer akarı vakfetmiştir. Bunlar Gebze’de bulunan 98 adet dükkân, Bozahane, başhane ve bir aşçı dükkânı, Eskihisar köyünde beş fırın, Bulgaristan Filibe'de değirmenler, Edirne’de bir handır. Gebze belediyesi Mustafa Paşa Külliyesi’nin vakfiyesini kitap haline getirerek kalıcı bir kültür hizmeti yapmıştır.
.....
Akça Kocaoğlu İlyas Bey Vakfı
Orhan Gazi'nin kumandanlarından Akçakoca'nın oğlu ve Gebze'nin ilk kadısı olduğu rivayet edilen İlyas Bey Gebze'de bir zaviye, mescit ve mektep yaptırarak bunları vakfetmiştir. Vakfın 18. Yüzyılda Gebze ye bağlı Kartal ve Şeyh kavağı nahiyeleri ve mezra arazisi, Kocaeli Fatihi İlyas Bey Vakfı toprağıdır.
Mehter Sinan Vakfı
Gebze'de Mustafa Paşa mahallesindeki Mehter Sinan Mescidi vakfıdır. Bugün ne bu Mescit ne de vakıftan hiçbir iz ve eseri yoktur.
Darıca Dergâh-ı Mualla Yeniçerilerin Para Vakfı
Dergâh-ı Muallam Yeniçerilerinin kurduğu bir para vakfıdır. Kredi müessesesi vazifesi görerek, medrese talebelerine burs veren bir vakıftı.
Sultan Orhan Vakfı
Gebze fethedilince Sultan Orhan Gazi, Gebze'de kendi kurduğu vakıf, Gebze’nin ilk vakıflarından biridir. Sultan Orhan Vakfı’na çeşitli gelir kaynakları ayrılmıştır. Danişmend köyü, Denizli köyü sığırlık merası ve bugün Tuzla ilçesi Sultan Orhan vakfı mülküdür.
Kadı Fazlullah Efendi Vakfı
Akçakoca Gazi’nin oğlu Gebze fatihi İlyas Bey'in damadı olduğu rivayet edilen Gebze’nin ilk kadısı Kadı Fazullah Efendi'nin kurduğu vakıftır. Çeşitli yerlerde mal varlığı vardır. Bunlar 16. yüzyılda çeşitli tarlalar, çok sayıda dükkânlar, bir bağ bahçe yeri, bostanlık, dolap kuyusu ve bir handır. Ayrıca 1742 tarihinde bu günkü Pendik ilçesindeki bir han da bu vakfın gelirleri arasında yer almaktadır. Bugün ne bu vakıf vardır, ne de vakıf malları. Gebze’nin ilk hâkimi Kadı Fazullah’ın türbesi Anibal kavşağında, 800 yıllık tarihi ağaçların altında, Fatiha okuyacak ziyaretçi beklemektedir.
Kutbettin Seydi Çelebi Bin Kemalettin Vakfı
Kadı Fazlullah’ın torunlarından olan Kutbeddin ve Seydi Çelebi Gebze’de bir zaviye ve kütüphane yaptırarak insanlığa hizmet etmek için vakfetmişlerdir. Bu kütüphanede çok sayıda vakıf edilmiş kitap bulunmaktaydı Ayrıca İznik de bir hamam merkezi Gebze olan Kutbettin Çelebi vakfının mülküydü. Kutbettin Çelebi’nin Türbesi Gebze’de otel Atasayan’ın önünde yol yapımı sırasında dönemin belediye başkanı Mehmet Üstündağ tarafından yıkıldığı otelin yanındaki ara sokağa Ziya Fırat başkanlığı zamanında Kutbettin Sokak adı verilerek yaşatıldığı bilinmekte
Kutbeddin Bin İsmail Bin Hoca Fazullah Vakfı
Nehrike köyünde binası, fırın ve iskelesi olan bir değirmen, parlu köprüsü yakınında iki değirmen, Küçügen suyu üzerinde bir değirmeni bulunan, Merkezi Gebze’de olan bir vakıftı. Vakıflar Genel Müdürlüğü kayıtlarında yer alana Vakfiyede yaşamakta bu vakfın bugün ne mal varlığı ne de kendisi ortada yoktur.
Fenarizade Vakfı
Çotak köyünün gelirlerine sahip olan bu vakıf, bu karyenin öşr-ü bostan, öşr-ü kovan, rusum-ı raiyyet ve sair rusumları denetlemekteydi. Ayrıca vakıf 1836 yılında Gebze’ye bağlı bulunan Cuma köyünün 24 tarlanın üçte birer hissesine, Haremeyn-i şerifeyn Evkafı ile birlikte sahipti.
Gemiciler Vakfı
Sultan Orhan, Marmara Denizi ve özellikle Diliskelesi-Hersek arasındaki gemiciliğin gelişmesi için bugün Dilovası’na bağlı Gemiciler köyünde bulunan beş çiftliğini bu vakfın geliri olarak vakıf etmiştir. Bugün ne bu vakıf ne de vakıf malları ortada yoktur.
Osmanlı Vakıf sistemi gerek ekonomi gerek sosyal yapının birçok alanına nüfuz etmiştir. Vakıf sistemi tımar sistemi içine de girmiş ve önemli miktarda mali kaynakları denetlemiştir. Mevcut vakıf köyleri ile var olan ilişkiler sadece para yönlü olmamıştır. Vakıf gerek camileri ve imaretleri ve gerek medreseleri ile de sosyal hayatın her yönünde etkili olmuş Gebze’nin kentleşip gelişmesinde devlet ve millete büyük hizmetler etmiştir
Bu vakıfları kuran hayırsever vakıf insanlarını rahmet minnet ve şükranla anıyoruz.
(Kaynak: İstanbul Medeniyet Üniversitesi Rektörü Prof. Dr Gülfettin Çelik.
banner983
Misafir Avatar
İsminiz
Yorum Gönder
Kalan Karakter:
Yorumunuz onaylanmak üzere yöneticiye iletilmiştir.×
Yukarı Çık

banner376

banner375

banner377

banner981