Referanduma Giderken

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

15 Şubat 2017, 11:20

Türkiye bir referanduma daha gidiyor. Seçimler, halk oylamalar ve referandumlar demokrasinin en güzel tarafı ve yönü. Halkın sandık başına gitmesi, kendisini idare edeceklerin yine kendisi tarafından seçilmiş olması demokrasinin en büyük nimeti.

16 Nisan’da yeniden anayasa değişikliği ve başkanlık sistemi için sandık başına gidiyoruz. Yine ortalık toz duman. Keşke hiç kavga ve gürültü olmasa. Olgunluk içerisinde sandık başına gidilebilse. Bir gün bunlarında olacağını ümit ediyorum. Başkanlık sistemi ve referandumla ilgili önümüzdeki günlerde birçok yazılar yazıp, canlı yayınlar yapacağız. Ancak bugün tarihi geçmişe doğru sizleri bir yolculuğa çıkartmak, benimde hayat miladım olan 1960 darbesinin ardından bugüne kadar yapılan genel seçimler ve referandumlarla ilgili hatıralarımı sizlerle paylaşmak istiyorum.

SEÇİM HATIRALARIM

İlkler çok önemli. Hepimiz seçmen olarak, ilk sandığa gittiğimiz günleri hiç unutmayız. Heyecanla ve vatandaş olmanın gururu içerisinde sandığa gidip oy kullanma, büyük mutluluk ve keyifti. Hele küçük yaşlarda evde büyüklerin konuştuğu seçim ve siyaset sohbetlerini dün gibi hatırlıyorum. Ben ilk kez seçmen olarak 12 Eylül darbecilerinin yaptığı anayasa için evet-hayır oylamasına katılmıştım. Anayasanın ne olduğunu bilmeden bir gizli güç bizleri yönlendirerek, anayasaya evet deyin ki bu darbeciler gitsin diye sadece bize değil, bütün ülke insanına empoze ederek seçim sonuçlarını etkiledi. Nitekim o seçimlerde yüzde 92 oranında anayasaya evet oyu çıktı.

Darbecilerin yaptığı bu anayasa 37 yıldır iktidara gelen siyasiler tarafından değiştirilme vaadiyle seçimlere girildi. 12 Eylül darbecileri tarafından yasaklananlar, Başbakan oldular, Cumhurbaşkanı seçildiler. Ama ne hikmetse bir türlü darbecilerin yaptığı 82 anayasası değişmedi, değiştirilemedi. Anayasa komisyonları bile kuruldu, aylarda yapılan çalışmalar sonuç alınmadan komisyonlar dağıldı. Keşke 12 Eylül Darbe Anayasası tümüyle değiştirilebilseydi. Ancak siyasiler bunu yapamadı.

KİMLER GELDİ KİMLER GEÇTİ?

12 Eylül darbesi anayasası için verdiğim oydan sonra, 83 yılındaki genel seçimler Özal’ın seçilmesi, Anavatanlı yıllar, Demirel, Erbakan, Türkeş gibi eski siyasilere siyasi haklarını iade edilme referandumu, Anavatanın kaybederek, Demirel ve İnönü’nün hükümet kurması, Tansu Çiller ve Mesut Yılmaz’ın kazandığı seçimler, Demirel’in Cumhurbaşkanı olması… Ecevit, Bahçeli, ve Mesut Yılmaz’ın hükümet kurmasına zemin hazırlayan seçimler, Erbakan’ın başbakanlığında Çiller ile birlikte kurduğu koalisyon hükümetine zemin hazırlayan seçimler… 28 Şubat süreci darbesinin siyasete müdahalesi, Ecevit’in başbakanlık yolunu açan seçimler. Ecevit’in hastaneden hasta yatağında Türkiye’yi idare etmesi ve AK Parti’nin siyaset sahnesine çıkması, Tayyip Erdoğan’ın siyasi yasaklı olması, Abdullah Gül’ün kurduğu AK Parti hükümeti ve Erdoğan’ın Başbakan olarak hükümet kurduğu ve daha sonra üst üste seçim kazandığı AK partili yıllar. Son seçimde ise Cumhurbaşkanının halk tarafından direkt olarak seçilmesi ve Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı seçildiği seçim.

1961 yılından günümüze referandum ve genel seçimlerde ki alınan sonuçların özet bir tablosunu sizlerle burada paylaşmak istiyorum. Hayat miladımız olan rahmet Menderes’in devrilerek idam edildiği ihtilalden sonra birçok seçim ve referandum yaşadık. Ben ilk kez sandık başına 1982 anayasası için yapılan halk oylamasında gitmiştim. Halk oylamasında çok yüksek oranda ‘evet’ oyu çıkmıştı. Şimdi kısaca hatırlamak için 1961 yılından bugüne kadar hem genel seçim hem de referandumlarının sonuçlarını sizlerle paylaşıyorum.

TÜRKİYE’DE GENEL SEÇİMLER

15 Ekim 1961 : CHP: 36.7 - AP: 34.8

10 Ekim 1965: AP: 52.9 – CHP: 28.7

2 Ekim 1969: AP: 46.5- CHP: 27.4

4 Ekim 1973: CHP: 33.3 – AP: 29.8

5 Haziran 1977: CHP: 41,4 – AP: 36,9

6 Kasım 1983: ANAP: 45,1 – Halkçı Parti: 30,5

29 Kasım 1987: ANAP: 36.3 – SHP: 24.7

20 Ekim 1991: DYP: 27 – ANAP : 24

24 Aralık 1995: RP: 21,4 – DYP: 19,7

18 Nisan 1999 : DSP: 22.2 – MHP: 18

3 Kasım 2002: AK Parti: 34.3 – CHP: 19.4

22 Temmuz 2007: AK Parti: 46,7 - CHP: 20.8

12 Haziran 2011: AK Parti: 49,8 – CHP: 25,9

7 Haziran 2015: AK Parti: 40,8 – CHP: 24,9

1 Kasım 2015: AK Parti: 49,5 – CHP: 25.3

TÜRKİYE’DE REFERANDUM SONUÇLARI

1961 Anayasa Değişikliği Referandumu: Evet: % 61 Hayır: % 38

1982 Anayasa Değişikliği Referandumu: Evet: % 91.4 Hayır: % 8.6

1987 Anayasa Değişikliği Referandumu: Evet: % 65 Hayır: % 35

1988 Anayasa Değişikliği Referandumu: Evet: % 50.16 Hayır: % 49.84

2007 Anayasa Değişikliği Referandumu: Evet: % 68.95 Hayır: % 31.05

2010 Anayasa Değişikliği Referandumu: Evet: % 57 Hayır: % 43

Evet, sonuç olarak kısaca tarihi hatırlamış olduk. Referandum ve genel seçim sonuçları yukarıda özetlediğimiz gibi gerçekleşti. 16 Nisan 2017 tarihinde bir kez daha sandık başına gidip, Anayasa değişikliği ve başkanlık sistemini oylayacağız. Bu anayasa değişikliğini bütün boyutlarıyla ele alıp, bir bütün olarak değişen maddeleri okuyup bilgili ve bilinçli olarak sandık başına gitmeli ve özgür irademiz ile oyumuzu kullanmalıyız. Ancak her seçimde olduğu gibi gerginlikler ve kavgalar yapılıyor. Seçimler ve halk oylamaları bayram havası içerisinde yapılmalı. İnşallah bir gün bu hayalimizde gerçek olur.