Devri Alem Aragir’de Tarihi Yaşadı

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

03 Mayıs 2019, 09:52

Eski Bakan Metin Emiroğlu ile Malatya’da belgesel çekimlerimiz sürüyor. Malatya’nın kültür medeniyet ve zaferler tarihimizde çok önemli yeri bulunuyor. Merhum Özal döneminin Milli Eğitim Bakanlarından Metin Emiroğlu ile belgesel çekimlerimize, Malatya Büyükşehir belediye başkanı Selahattin Gürkan beyle görüşüp söyleşi yaparak başladık.

Malatya şehir merkezinde çekimlerimizi tamamlayarak, Doğu Karadeniz’de kurulan Hacı Emiroğulları ile ilgili araştırma yapmak ve belgesel çekimleri gerçekleştirmek üzere Arapgir’e doğru yola çıktık.

Yolculuk sırasında Metin Bey’den Anavatan Partisi’nin kuruluş yılları ve Anavatan döneminde yaşanan önemli olaylarla ilgili çok önemli bildiler aldık.

Arapgir’de ilk durağımız Metin beyin dünyaya geldiği ve Emiroğulları Müzesi haline getirilen 220 yıllık Konak’da çekimler yapmak oldu. Devlete bağışlanan Konak, Tarih müzesi galine getirilmiş özel yapılmış tablolar kabartmalar ve tarihi resimlerin Metin beyin verdiği bilgiler eşliğinde çekim yaparak, belgesel hale getirdik.

İpekyolu’nun merkezinde olan ve Anadolu’yu Karadeniz’e açan tarihi Yol üzerindeki Arapgir görülmeye değer. Tarihi binaları, Cami kervansaray ve tarihi ağaçlar Arapgir tarihine ışık tutuyor.

Bir zamanlar İpekyolu kervanlarının konakladığı Arapgir Kervansaray’ı çok güzel düzenlenmiş. Çanakkale savaşlarının önemli komutanı Cevat Çobanlık Paşa’nın Arapgir’deki Konağı tamir edilmiş. Tarihi Arapgir şehri kaderine terk edilmiş .

Metin bey www.devrialem.tv kameralarına 75 yıl öncemin Arapgir’i ile ilgili çok önemli bildiler veriyor.

Kendisini Arapgir tarihini araştırıp tarihi eserleri toplamaya adayan değerli kültür adamı Asım beyin kendi imkanları ile kurduğu müzeyi de gezip söyleşi yaptık. Yorgunluğumuzu Karlı Arapgir dağlarını seyrederken içtiğimiz çayla atmaya çalışıyoruz.

ARAPGİR ŞEHRİNİ TANIYALIM

Arapgir'in eski adı Daskuza'dır. Daskuza (Arapgir) civarındaki yerleşim birimlerinin en eskilerinden olup, Malatya ili ile yaşıt sayılabilir. Arapgir'in ilk yerlileri Muşkilerdir. Şehrin M.Ö. 1200 yıllarında kurulduğu sanılmaktadır. Sırasıyla M.Ö. 850 yılında Asur, M.Ö. 612 yılında îran (Met), M.S. 717 yılında Danişmentliler, 1178 yılında Anadolu Selçuklu Devleti, Selçukluların Moğollar'a Köse Dağı Savaşı'nda yenilmesinden sonra Moğolların, Anadolu Beylikleri'nin kurulmaya başladığı dönemde Karakoyunlar'm eline geçer. 1515 Çaldıran Savası'ndan sonra Osmanlı Devleti'nin egemenliği altına girer.

1518 yılında tutulan ilk Osmanlı Tesnit Tahrir defterinde Diyarbakır eyaletinin 12 sancağı bulunmaktaydı. Bu defterde Arapgir de yer almakta ve 10. sırada bulunmaktaydı. Kanuni Sultan Süleyman zamanında Sivas valiliğine bağlı bir sancak merkezi olan ilçe, 1834'de Diyarbakır ve 1847fde Mamuret-ül Aziz (Elazığ) sancaklarına bağlandı. 1927-1928 tarihli Türkiye'de devlet salnamesinde ise Arapgir Malatya'ya bağlı bir kaza olmuştur. İlçenin yüzölçümü 956 km2'dir.

İlçe, engebeli ve dağlık bir bölgeye sahiptir. İlçenin kuzeyinde Erzincan iline bağlı Kemaliye ilçesi, Sivas iline bağlı Divriği ilçesi, güneyinde Elazığ iline bağlı Ağın ve Keban ilçeleri, batısında Arguvan ilçesi bulunmaktadır. İlçe merkezinde rakım 1250 metredir.

İlçe, coğrafi yapısı nedeniyle yazın hareketli; kışın, tabiat şartlarının çetin geçmesi sebebiyle hareketsizidir. Halk, gelenek ve göreneklerine bağlıdır. İlçede okuma yazma oranı 2000 yılında %99 'a ulaşmıştır.

İlçenin tarihi eser olarak Ulu Camii bulunmaktadır. Bu eserin 14. yy. yapısı olduğu sanılmaktadır. Yine Yeni Camii'nin Akkoyunlular döneminde (1389-1551) yapıldığı söylenmektedir. Cafer Paşa Camii, 1694 tarihinde Cafer Paşa tarafından yaptırılmıştır. Mirliva Ahmet Paşa Camii, Mirliva Ahmet Paşa'nm yaşadığı 17. yüzyıla aittir. Gümrükçü Osman Paşa Camii 1823 tarihinde yapılmıştır. Çobanlı Camii'nin yapım tarihi 1893 olarak belirtilmektedir. Ayrıca Molla Eyüp Camii, Osman Paşa Camii ve çarşı hamamını sayabiliriz.

GEZİLEBİLECEK YERLER

19. yüzyıl ortalarında eski Arapgir terk edilerek bugünkü yerine taşındığından sanat değeri yüksek birçok tarihi yapı eski Arapgir'de kalmıştır. Bu tarihi eserlerin birçoğu harap haldeyken restorasyon çalışması yapılmıştır. Eski Arapgir'de Hanikah, Cafer Paşa Camii, Osman Paşa Hamamı, Çarşı Hamamı, Miran Çayı kıyısındaki Harap Pazar harabeleri, Berenge Deresi boyunca uzanan vadi ile Kaynarca, gezilecek ve görülecek yerler olarak sayılabilir.