Son Hereke Halı Tezgahı ve Kocaeli’nin Ayıbı!

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

25 Ocak 2017, 12:13

Herşeyin madde ile ölçüldüğü, çıkarsız hiçbir şeyin yapılmadığı bir dünyada yaşıyoruz. Vefa, yerine vefasızlık, Kültür sanat yerine, magazin ve Show, özetle değerlerin ayaklar altına alındığı bir dünyada yaşıyoruz.

Buradan Osmanlı’dan Cumhuriyet’e dünyada en önemli marka değerimiz olan İpek Halı ve Hereke üzerine bir çok yazı kaleme aldım. Çünkü, bir zamanlar Gebze’ye bağlı Hereke ve köylerde binlerce aile geçimini İpek halıdan sağlıyordu. Ancak, Hereke’de ki bazı İpek halı tüccarları Hereke İpek Halısını koruyup kollamak yerine Hereke Halılarına vefasızlık yaparak Çin ve Hindistan’da halı dokutmaya başladı, Hereke İpek halıları da yok olup gitti.

Geçtiğimiz günlerde kendisiyle görüştüğüm 30 yıldır Gebze’de İpek halı mağazası olan bir zamanlar köylerde 80’e yakın tezgahta İpek Halı dokutan değerli dostum Mustafa Karataş ile bir söyleşi yapıp buradan da haberleştirmiştik. Mustafa bey üzerinde İpek ipliği bulunan son tezgahın kendisinde olduğunu söylemişti. Biz de kendisine bu tezgahın gazetemiz bünyesinde ki İlim, Kültür ve tarih Teknoloji Merkezine vermesini istedik.

SON İPEK HALI TEZGAHI İKTAV MERKEZİ’NDE

Evet yanlış okumadınız. Bir zamanlar binlerce ailenin geçimini temin ettiği İpek Halı tezgahları odun olarak yakıldı, vefasızlık yüzünden Hereke İpek Halıcılığı yok olup gitti. Üzerinde İpek iplikleri olan, bir kısmı dokunmuş son İpek halı tezgahını İpekleriyle birlikte ve Halı desenleriyle satın alıp İlim, Kültür, Tarih ve Teknoloji merkezimize kazandırdık. İpek Halılarla ilgili araştırma yapmak isteyenlere yine Büyük araştırma sonucu temin etiğimiz 290 sayfalık Milli saraylar koleksiyonunda Hereke Dokumaları ve halıları adlı kitabı Ali Nail demirci adlı bir okurumuzdan ve Devri Alem belgesellerini izleyen bir izleyicimizden alarak 2002 yılında Kütüphanemize kazandırdık. İpek halı konusunda Araştırma yapmak, akademik çalışma yapacaklar elimizde ki bu bilgi ve belgelerden yararlanarak çalışmalarını yapabilirler. İpek halıcılığa bu vesileyle vefa borcumuzu ödemeye çalıştık.

HEREKE İPEK HALILARIYLA İLGİLİ BELGESEL ÇEKTİK

Yine Hereke halıları, Kocaeli sanayi tarihi ile ilgili ön çalışmalar yapıp 1934 yılında Hereke İpek halı fabrikasında çekilen belgesel görüntüleri büyük bir özveri ile araştırıp kültürümüze kazandırdık. 1934 yılında Hereke İpek halı fabrikasında Halıların nasıl dokunduğu, nasıl boyama yapıldığı, işçilerin hangi ortamda çalıştığı, desenlerin nasıl çizildiğinin belgesel görüntülerle tespit edildiği fabrikayla ilgili görüntülerden derleme yaparak Kocaeli Sanayi sinevizyonu adıyla belgeselleştirdik. Bu belgeselimizi www.seyyahyapim.com adresinden izleyebilirsiniz.

HEREKE HALICISI MUSTAFA KARATAŞ İLE SÖYLEŞİ

Gebze’de yaşayan ve 32 yıl boyunca Hereke Halısı imalatçılığı yapan Mustafa Karataş, yarım bıraktığı son Hereke Halı çalışmasını artık gazetemiz bünyesinde kurulan İlim, Kültür ve Tarih araştırmaları merkezinde. Dünyanın en kaliteli halısı olma özelliğini gösteren, ama Çinlilerin ucuz ve taklit mal ile piyasaya girmesiyle bitme noktasına gelen Hereke İpek halıcılığının temsilcilerinden Mustafa Karataş, halıyı takdim ettikten sonra gazetemize önemli açıklamalarda bulundu. 32 yıl boyunca Hereke İpek halıcılığını yaptığını ancak 3 yıl önce halıcılığı bıraktığını ifade eden Karataş, Çinlilerin piyasayı alt üst etmesinden yakınarak, “Önceden Kocaeli’de ki her 3 evden ikisinde halı dokunurdu. Cumartesi günleri Hereke’de Halı pazarları kurulurdu. Ancak Çinliler piyasaya girdi. Hereke Halısını taklit ederek daha düşük maliyetle piyasaya sürmeye başladılar, insanlarımız da aldandı.”dedi.

BAKAN IŞIK’A ÇAĞRI YAPTI

Düşük ücretli Çin Malı halıların piyasaya girmesinin Hereke Halıcılığını bitirdiğini ifade eden Karataş, “Çinliler işi o kadar ileriye götürdüler ki Çin’de Hereke adıyla mahalle kurdular. Ne yazık ki devlet olarak biz de gerekli önemi vermedik.”dedi. Hereke halısının diğerlerinden farkının ömürlük olduğunu ifade eden Karataş, “Osmanlı’dan günümüze kalan halılar var. Hereke halısı yıpranmaz, sökülmez. Yangın dışında eskimez. Ama Çin Halısı birkaç senede yıpranır.”diye konuştu. Son olarak Herekeli Milli Savunma Bakanı Fikri Işık’a çağrıda bulunan Karataş, Bakan Işık’tan Hereke halılarına sahip çıkmasını beklediklerini söyledi.