Türk tarihinin kalbi Tanrı Dağları’ndayız!

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

07 Kasım 2016, 12:01

Türk Dünyası Belgesel Filim festivali gösterimleri dolayısı ile Kazakistan'daki kültür etkinlikleri ve belgesel çekimlerimize devam ediyoruz. Almatı’daki sanatlar akademisinde belgesel gösterimi yapıp akademi öğrenci ve yetkilileri ile görüştük.

Şarkiyat tarih ve edebiyat Araştırmacısı Prof. Dr. İslam beyin evinde Kazak yemek kültürünü araştırmak üzere davet edildik. Üç saat süren yemekte Kazakların neden At Eti yendiğini öğrendik. At Eti'nin faydaları Hakkı'nda bilgi aldık, pişirilen kuzu başının sofradakilere Nasıl ve neden ikram edildiğinin belgesel görüntülerini çektim. Geyik kanı boynuzundan yapılan şurubun kalp hastalıklarına Nasıl iyi geldiğini öğrendim.

Tarih Profesörü İslam beyden Kazak, Orta Asya, Türkistan ve Talas savaşları tarihi ile ilgili geniş bilgiler aldık. Aylık yayınlanan gazete örneğini alıp, belgesel programlarımızdan hediye ettik. Daha sonra Kazakistan'daki belgesel çekimlerimize devam ettik.

TANRI DAĞLARI’NDA BELGESEL ÇEKİMİ

Dağlar, Nehirler Yaylalar ve ovalar Türk'ümüzü söyler tarihimizi anlatır. Türk tarihinin muhteşem geçmişi ve destanlarının yazıldığı Tanrı dağlarında belgesel çekmek de nasip oldu. Tanrı dağları Kırgızistan da Alato, Kazakistan da Hantenri veya Uluto Doğu Türkistan’da Tanrı dağı olarak bilinirken, Çinliler de buraya Tiyanşan dağları diyor.

Tanrı dağlarının uzunluğu 6700 km. En yüksek zirvesi 7000 metre.

Türk tarihinin çok önemli efsanelerine konu olan şairler, Ozanlar ve yazarlara ilham kaynağı olan Tanrı dağlarına Kazakistan’da da çıkıp belgesel çekmek nasip oldu. Daha önce Kırgızistan ve Çin işgali altındaki Doğu Türkistan’da çıkıp belgesel çektiğimiz Tanrı Dağlarına şimdide Kazakistan'da çıkıp belgesel çekerek tarihe not düşüp zamana noterlik yaptık.

KAZAKİSTAN’I TANIYALIM

Müslüman ülkelerin ve Türk devletlerinin yüzölçümü bakımından en büyüğü, doğal kaynaklar bakımından da en zenginidir. Kazakistan Türk tarihinin önemli devletlerinden olan Saka, Hun, Göktürk, Kıpçak, Karahanlı, Altın Ordu gibi devletlerin
merkezüssü, Kıpçak, Oğuz, Karluk gibi Türk boylarının beşiği olmuştur.

Komşuları olarak kuzeyde Rusya, güneyde Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan, doğuda Çin Halk Cumhuriyeti bulunur. Ülkenin ayrıca Hazar Denizi ve Aral Gölü'ne kıyısı vardır. Çağdaş Kazakların kökenleri 1400'lü yıllara kadar gitmektedir. 1400'lü yıllarda çeşitli Türk kavimlerinin bir araya gelmesiyle Orta Asya'da yeni bir boy doğmuştur. 1400'lü yıllar öncesinde Kazak toprakları pek çok Türk devletinin kurulduğu geniş bozkır alanlarıdır.

Kazak bozkırları dâhil Orta Asya'da Milattan Önce 5000-1200 yılları arası; Afanesyova, Andrenova ve Karasuk kültürleri gibi kültürleri yaşamıştır. Bu devirden sonra Kazak bozkırlarında kurulan medeniyetler şöyle sıralanabilir: Sakalar, Hiung-nu, Çi-çi yönetimindeki Hiung-nular, Avarlar, Göktürk Kağanlığı, Batı Göktürk İmparatorluğu, Hazarlar ve Bulgar Dönemi, II. Göktürk Kağanlığı, Türgiş Devleti, Arap Akınları, Karluklar ve Kimekler, Karahanlı Devleti, Oğuz Yabgu, Kıpçaklar, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Harzemşahlar Devleti, Moğol Hakimiyeti, Altın Orda Devleti.

ÇAĞDAŞ KAZAKİSTAN'IN DOĞUŞU

Altın Orda Devleti'nin yıkılmasından sonra Deşt-i Kıpçakın batı yöresinde bulunan Türk kavimleri Nogay Han etrafında toplanarak Nogay Hanlığı'nı kurdular. Cengiz han sülalesinden olan Şeybani Ebü-lheyr han Deşti-i Kıpçakın orta kısmında Aral gölü kuzeyinde Özbek hanlığını kurdu. Deşt-i Kıpçakın güney yöresinde Cengizhanın Çağatay sülalesinden gelen hanlar yöneten bağımsız Moğolistan hanlığı kulurmuş idi. Daha sonra Ebü-l heyr hanlığında Canibek ve Kerey sultanlar bölücülük hareketine başladı. 1847'de Kazak hanı olan "Kenesarı Han" döneminde Ruslar, Kazak cüzleri üzerideki egemenliğini tam olarak sağladılar. 1863'te tüm Orta Asya'da bir "Turkestan Genel Valiliği" kuruldu ve bölge bölümlere ayırdı. Bu dönemde Ruslar Kazak bölgesini, "Kazak Kırgızları Hanlığı" olarak adlandırdı. 1900'lerle birlikte pek çok Rus, Kırgız Bozkırlarına yerleşmeye başladı. 1906'da Orta Asya'yı Rusya'ya bağlayan demiryolu bitirildi. Açlık ve siyasi sebeplerle 1912-1917 yılları arasında Rus hükûmetine karşı Orta Asya'da ayaklanma başladı. 1917'de Çarlık Rusya'da ihtilâl olması sebebiyle Orta Asya'da bağımsızlık devri yaşandı. 1917-1920 yılları arasında eski Kazak cüzleri bir araya gelerek bağımsız "Alaş Orda Devleti"ni kurdular. Hükûmet Başkanı, Alikhan Bokeikhanov, başkenti Semey olan bu devlet üç yıl yaşayabildi. 1920'den sonra Ruslar egemenliği ele geçirdiler ve bu tarihten sonra Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği başladı.

1991 yılında Sovyetler Birliği'nden ayrılan Kazakistan, anayasada üniter, laik cumhuriyet olarak tanımlanmaktadır. 1993, 1995 ve 1998 yıllarında olmak üzere üç kez anayasasını değiştirmiştir. 1998 yılındaki anayasaya göre Kazakistan, yasama, yürütme ve yargı organlarının bağımsız olduğu demokratik, üniter bir devlettir.