Antalya Manavgat Nehri’nde Devri Alem

İsmail Kahraman

belgeselciismail@gmail.com

12 Temmuz 2021, 10:04

Belgesel Tadında Devri Alem farkı ile Anadolu’da su medeniyetini araştırmaya, Antalya Manavgat Irmağı’nda devam ediyoruz.

Selge ve Side Antik Kenti’nden, Köprülü Kanyona, tarihi su kemerlerinden Oyma Pınar Barajı’na, Manavgat Irmağı gerçekten görülmeye değer bir ırmak.

Dünyanın en uzun yer altı nehri

Dünyanın en uzun yer altı nehirleri Dumanlı 1 ve 2 kaynaklarına sahip Manavgat, antik adıyla Melas, Toroslar'da doğarak Antalya'da Akdeniz'e dökülen nehir. Uzunluğu 93 km'dir. Batı Toros sıradağları arasından doğan kolların birleşmesiyle oluşur. Güney batıya yönelerek dar ve dik yamaçlı kanyonlar arasından geçer, ünlü Manavgat Şelalesi'ni meydana getirir ve Manavgat ilçe merkezinin doğusunda alüvyal bir kıyı ovasından denize dökülür, bugün Oyma Pınar Baraj Gölü altında kalan dünyanın en büyük yeraltı nehirlerinden Dumanlı 1 ve Dumanlı 2 Manavgat Irmağı’nı beslemektedir.

Gazeteci ve Belgeselci olarak Manavgat Irmağını farklı kaynaklardan alıntı yaparak sizlere tanıtacağız.

Manavgat Irmağı

Manavgat Irmağı üzerinde iki adet baraj bulunur. Oymapınar ve Manavgat Barajları. Turkuaz yeşili suları mineraller bakımından zengin, temiz ve berraktır. İsterseniz bu yeşil ve serin sularda kulaç atabilir ya da bir kanoyla küçük keşifler yapabilirsiniz. Nehir birçok balık ve kuş türlerine ev sahipliği yapar. (Alabalık, sazan, kefal, levrek, karabalık...gibi balıklarla; su tavuğu, ördek, kaz, yalıçapkını... gibi kuşlar, değişik türlerde balıkçıllar, martılar ile tatlı su kaplumbağaları). Nehir boyunca zengin bir bitki çeşitliliği mevcuttur. Söğüt, çınar, kavak, dut, karacaağaç gibi ağaçlarla böğürtlen, kuş üzümü, zakkum gibi küçük maki çalılıklar ve otsu bitkiler görülür. Ayrıca tatlı su kaplumbağalarını kuru kütükler üzerinde güneşlenirken görebilirsiniz. Zengin nehir yatağı boyunca verimli toprakları dolduran narenciye bahçeleri ve seralar vardır. Manavgat nehri, son yıllarda hızla gelişen turizm sayesinde günlük tekne gezileri ile yerli ve yabancı turistlere ev sahipliği de yapmaktadır. Uzunluk bakımından büyük bir akarsu olmasa da debisi yüksek ve Türkiye de üzerinde taşımacılık yapılabilen ender akarsulardandır. Ayrıca antik dönemde Side kentinin suyu, Manavgat Irmağı'ndan sağlanmaktaydı. Bu nedenle bugünkü Sevinç Köyü'nden Side'ye kadar 30 km uzunluğunda bir su kemeri inşa edilmiştir. Bu su yolu 25 m yüksekliğindeki kemerler üzerinden geçer. Bir bölümü de kayalar üzerine oyularak yapılmıştır. Bugün hala bazı bölümleri ayaktadır. (Kaynak: Emin Öz- www.side-manavgat.com)

MANAVGAT ŞELALESİ:

Manavgat ilçesinin 3 km batısında bulunan şelale, ilçe ile aynı adı taşır. Şaşırtıcı bir yükseklikten dökülmesine karşın, geniş bir alan üzerinden gürül gürül akışı görülmeye değer bir manzara oluşturur. Şelalenin hemen yanı başında doğa ile iç içe piknik yapılabilir ve çevresindeki lokantalarda taptaze balık yenebilir. Kent gürültüsünden uzak bir köşede doğayla bütünleşmek için ideal bir yerdir. Manavgat'tan kalkan dolmuşlarla ulaşım sağlanabilir.

***

Manavgat Irmağı'nın Kaynağı Toros Dağları

Manavgat ve Köprü Çayı’nın kaynağı Beyşehir Gölü yakınlarındaki Toros Dağları’nın zirvesi.

Manavgat Çayı’nın başlangıç noktası Beyşehir Gölü'nün 30 km güneyindeki Akdağ’dır. (2400m) Ancak bu başlangıç kesiminde suların çoğunca dibe sızdığı bir dere görünüşündedir. Buradan 10–15 km güneyden itibaren her biri 5-10 değirmeni döndürecek kadar gür karstik akarsular bu suya katılmaya başlar, burada bir çay görünüşü ile akan su, birbiri ardınca uzanan dar ve derin sarp yamaçlı vadilerden geçer. Ancak, çok sayıdaki bu gür kaynakların suları ile kabaran Manavgat Çayı, yolu boyunca kalker arazide sızmalara uğrayarak önemli bir miktar su kaybeder, burada suları yazın azalır, hatta Akseki ile Aydınkent arasına düşen kesiminde Süzekkaya denilen yerde su dibe batar. Tekrar yüze çıkan su kısa bir mesafeden sonra gür kaynaklarla beslenir. Bu kaynakların Kembos Ovası'ndan dibe sızmış suların buradan çıktığı sanılmaktadır. Birkaç yüz metre aşağıda, 20 m kadar yüksekliği olan bir şelaleden düşer, bu arada güçlü dere ve kaynaklar da alır, dar vadilerden geçer, daha aşağıda yine heybetli çağlayanlar yapar. Nadir bulunan manzaralar arasında olan bu düşüş yerinde birer havuza andıran oyuklar belirmiştir. Buralardan aşağılara doğru kilometrelerce uzunlukta, pek derin, yer yer son derece daralmış, sarp kayalar arasında köpüklenerek ve çağlayanlar yaparak akar.

***

Oymapınar Barajı’na adını veren bölge

Manavgat Nehri’ndeki Oyma Pınar Barajı’na adını veren bölgeye gidiyoruz. 2300 yıl önce dumanlı su kaynaklarının kayaları oyulup yarılarak Side Antik Kenti’ne su götürülen bölge gerçekten muhteşem.

Binlerce yıl önce oyulmuş kayaların içinden geçerek barajın ana gövdesine geliyoruz. Bu kayalar binlerce yıl önce nasıl oyuldu, hangi teknik kullanıldı gerçekten etkileyici.

Oymapınar Barajı Alman teknolojisi ile yapılmış. Baraj girişinde, barajda iş kazası sonucu ölenlerin isimlerinin yazılması DSİ’nin vefasını yansıtıyor. Oymapınar Barajı santraline kayalar içine oyulmuş tünelden geçerek, yine kayalar içine oyulmuş santral binası etkileyici asansörle 185 metre yükseklikteki baraj üstüne çıkıyoruz.

Dumanlı Kaynakları Baraj Gölü altında kalmış, buradaki vadiyi Oymapınar Baraj Gölü kaplamıştır. 1984 yılında hizmete giren baraj, oluşturduğu gölle Türkiye’nin en güzel karstik kaynakları olan Dumanlı Pınarlarını sular altında bırakmıştır. Oymapınar Baraj Gölü 500 hektar genişliğindedir. Manavgat Çayı üzerinde daha da aşağıda da Manavgat Barajı ve hidroelektrik santrali yapılmıştır. 1987’de hizmete giren bu baraj ardında 8.60 km³ genişliğinde yapay bir göl oluşmuştur. Barajın su toplama hacmi ise 89 milyon m³ tür.