Rize’deki çay fabrikalarının üretim tesislerinden gerçekleştirdiği canlı yayınla, çayın modern tesislerde işlenme sürecini ve vardiya amirlerinin çalışmalarını izleyiciye aktardı. Yayında çayın üretim akışı ve fabrikanın işleyişi belgesel tadında sunuldu.

Canlı yayına katılmak isteyenler, detayları ve üretim süreçlerini buradan izleyebilirler.

Rize’deki çay üretim süreçlerini belgesel tadında izleyiciye sunan İsmail Kahraman, bu tür çalışmaların sadece çayla sınırlı kalmaması gerektiğini belirtti. Kahraman, “Keşke fındık, üzüm, incir ve Anadolu’daki tüm bitkiler için de bu tür belgesel çalışmalar yapılabilse” diyerek tarımın önemine dikkat çekti.

Çayın Rize’deki yolculuğu, 1920’li yıllarda Zihni Derin’in öncülüğünde başladı. 1880 yılında Muğla’da doğan Zihni Derin, eğitimini Halkalı Yüksek Ziraat Mektebi’nden tamamladıktan sonra çeşitli devlet görevlerinde bulundu. Nisan 1921’de Ankara’da ülkenin ekonomik ve sosyal sorunlarını görüşmek üzere kurulan komisyonda İktisat Bakanlığı temsilcisi olarak yer aldı. Rus Devrimi sonrası Batum sınırının kapanmasıyla işsizliğin ve güvenlik sorunlarının arttığı Doğu Karadeniz’de halka yeni iş imkânları sağlamak için incelemeler yaptı.

Halkalı Yüksek Ziraat Mektebi öğretmenlerinden Ali Rıza Bey’in 1917’de Batum’da yaptığı inceleme raporunu okuyan Zihni Derin, çayın Rize dolaylarında yetiştirilebileceğini tespit etti. Bunun üzerine 1923’te çay ve narenciye fidanlığı kurmak üzere Rize’ye gönderildi ve hazineye ait Garal Tepesi’ndeki 15 dekarlık arazide çalışmalarına başladı. Batum’dan getirdiği çay tohumları ve fidanları, narenciye çeşitleri ve süs bitkilerini fidanlığa dikti; bölgenin çay yetiştirmeye uygun olduğunu tespit etti. Ancak ilk girişimler halk tarafından yeterince ilgi görmediği için başarıya ulaşamadı.

Zihni Derin, Ankara’ya dönerek Rize’de çay yetiştirilmesini düzenleyen bir yasa tasarısı hazırladı. 6 Şubat 1924’te 407 sayılı kanunla yürürlüğe giren yasa, Rize Vilayeti ile Borçka Kazası’nda çay, fındık ve narenciye yetiştirilmesini resmileştirdi.

Eskiden Garal Dağı olarak bilinen alana kurulan Rize Ziraat Botanik Bahçesi, 1924 yılında Zihni Derin ve Batum’dan getirttiği bahçıvan Emil Vlakov’un çalışmalarıyla hayata geçirildi. İlk olarak çay fidanları, mandalina, limon, portakal, greyfurt, ağaç kavunu ve bambu yetiştirildi.

Ayrıca süs bitkileri, özellikle mimoza gibi bitkiler de bahçede yer aldı. Çayın bölgede başarıyla yetişmesi, Rize’nin çay üretimi için uygun bir bölge olduğunu ortaya koydu. Günümüzde botanik bahçesi, ziyaretçilerin çayın oluşum süreçlerini inceleyebileceği çay fabrikası, seyir terası, çocuk parkı, Atatürk Çay ve Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, çay satış mağazası ve restoran ile 2022 yılında yenilenmiş modern tesislerden oluşmaktadır. Yenileme çalışmaları kapsamında Rize’ye özgü kara taş duvarlar, Zihni Derin büstü ve eski çeşmeler eklenmiştir.

Kahraman’ın belgesel tadındaki yayınlarını ve çay üretim süreçlerini izlemek isteyenler buradan erişebilir.

Editör: Hüseyin Resul Şimşek